Tại diễn đàn “Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả: thành quả và mục tiêu trong kỷ nguyên vươn mình” do Bộ Công Thương giao báo Công Thương tổ chức ngày 17/10, các cơ quan quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp cùng nhìn lại chặng đường hơn 15 năm thực hiện Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Diễn đàn không chỉ tổng kết thành tựu, mà còn mở ra đối thoại về một tầm nhìn mới, xây dựng nền kinh tế năng lượng hiệu quả, phát thải thấp và phát triển bền vững. 

Đại diện Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, hiện nay, sản lượng điện tiêu thụ cả trong lĩnh vực sản xuất và tiêu dùng tăng trung bình 8 - 10%/năm. Cụ thể, ngày 4/8/2025, Hệ thống điện Quốc gia đã lập kỷ lục công suất đỉnh mới là 54.370 MW, tăng 11% so với thời điểm công suất đỉnh của năm 2024. Đồng thời, sản lượng điện thương phẩm của EVN cũng tăng hàng năm nhưng có thời điểm vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng điện.

Để đảm bảo năng lượng, cụ thể là điện cho phát triển, mỗi năm EVN đầu tư hàng trăm ngàn tỷ đồng cho công trình điện nhưng vẫn còn nhiều khó khăn. Vì vậy, giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả vẫn phải tập trung đẩy mạnh.

Theo Bộ Công Thương, Việt Nam đã thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả từ năm 2010. Đến ngày 18/6/2025, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua, gắn với giai đoạn phát triển xanh, với mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Trong đó, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả được xác định là chỉ tiêu bắt buộc trong kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia, tỉnh thành; thành lập quỹ, có ưu đãi tín dụng và công cụ tài chính xanh để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải…

Đối với điện cho tiêu dùng, người dân được hướng dẫn cụ thể và khuyến khích tham gia nhiều phong trào tiết kiệm điện.

Bà Đỗ Thị Minh Trâm - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết, tiết kiệm năng lượng là một giải pháp để giảm áp lực của lưới điện quốc gia trong điều kiện đầu tư còn khó khăn mà nhu cầu điện cho phát triển ngày càng lớn.

Ngành điện và các địa phương cần thực hiện cả mục tiêu tăng công suất đầu vào và tăng tiết kiệm điện: "đến năm 2030, Việt Nam cần hơn 150.000 MW công suất nguồn điện, gấp đôi hiện nay. Cùng với đó, chương trình quốc gia sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả giai đoạn 3 từ 2019-2030 đang triển khai đòi hỏi tiết kiệm 8-10% tổng tiêu thụ năng lượng".

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Đình Hiệp - Chủ tịch Hội Khoa học & Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam khẳng định, thực tiễn cho thấy, trong giai đoạn 2011 - 2020, Việt Nam đã tiết kiệm được 5,65% tổng năng lượng tiêu thụ, tương đương hàng trăm triệu kWh điện mỗi năm. Đằng sau con số đó là hàng triệu thiết bị hiệu suất cao được thay thế, hàng trăm doanh nghiệp thực hiện kiểm toán năng lượng, hàng chục chương trình truyền thông lan tỏa mạnh mẽ như “Giờ Trái đất”, “Tiết kiệm điện cho mọi nhà”, “Doanh nghiệp xanh - sản xuất sạch hơn”.

Quan trọng hơn, trong nhận thức xã hội, tiết kiệm năng lượng đã vượt qua giới hạn của một chiến dịch, trở thành một giá trị mới trong văn hóa phát triển. Từ hành động nhỏ trong mỗi hộ gia đình đến những cam kết xanh của doanh nghiệp, tất cả đã hình thành một “ý thức năng lượng quốc gia”, Việt Nam tự tin bước vào giai đoạn chuyển dịch năng lượng công bằng”.

Những năm gần đây, chương trình dán nhãn năng lượng, kiểm toán năng lượng và đổi mới công nghệ sản xuất sạch hơn đã đem lại kết quả rõ rệt: hơn 20.000 sản phẩm được dán nhãn năng lượng, 5.000 chuyên gia quản lý năng lượng được đào tạo, hàng loạt mô hình doanh nghiệp áp dụng công nghệ tiết kiệm điện, nước và nhiên liệu thành công.

Một trong những điểm đột phá là việc thành lập Quỹ quốc gia về tiết kiệm năng lượng, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đầu tư các giải pháp sản xuất sạch hơn và thúc đẩy phát triển tài chính xanh. Cùng với đó, chủ trương xã hội hóa đào tạo kiểm toán viên năng lượng được triển khai, tạo điều kiện để các tổ chức, doanh nghiệp đủ năng lực tham gia cung cấp dịch vụ chuyên nghiệp, nâng cao chất lượng giám sát và đánh giá hiệu quả sử dụng năng lượng.

Đặc biệt, luật mới cũng mở rộng phạm vi điều chỉnh sang lĩnh vực xây dựng, vật liệu và công trình xanh, phù hợp với xu hướng phát triển đô thị bền vững và mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính. Những thay đổi này, theo ông Hiệp, “không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn thể hiện bước chuyển tư duy mạnh mẽ: từ khuyến khích tự nguyện sang điều hành bằng thể chế và trách nhiệm.”

Tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp giảm chi phí, mà còn phản ánh năng lực tổ chức, trình độ công nghệ và tầm nhìn phát triển của quốc gia. Ở những nền kinh tế tiên tiến, mức tiêu hao năng lượng trên một đơn vị GDP chính là thước đo năng suất. Việt Nam muốn hội nhập sâu, muốn phát triển bền vững thì phải giảm được “cường độ năng lượng” ấy.

Theo ông Nguyễn Đình Hiệp, “tiết kiệm năng lượng không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là văn hóa phát triển - văn hóa của trách nhiệm, của đổi mới và của tư duy xanh”, đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đã cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thì mỗi doanh nghiệp, mỗi công trình, mỗi hộ dân đều là một mắt xích của hệ sinh thái năng lượng bền vững.

Để biến mục tiêu thành hiện thực, luật hóa là cần thiết, nhưng thực thi mới là quyết định. Thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở nhận thức, mà ở năng lực thực thi, ở việc kết nối chính sách với doanh nghiệp, ở cách xã hội hóa nguồn lực đầu tư cho đổi mới công nghệ.