Một thỏa thuận chưa từng có tiền lệ

Nvidia và AMD, hai nhà sản xuất chip hàng đầu của Mỹ, đã đồng ý trả cho chính phủ Mỹ 15% doanh thu từ hoạt động bán chip trí tuệ nhân tạo (AI) tại Trung Quốc. Thỏa thuận này, được xem là điều kiện tiên quyết để được cấp giấy phép xuất khẩu, ngay lập tức gây chú ý không chỉ vì số tiền khổng lồ mà còn vì những tranh cãi pháp lý xoay quanh tính hợp hiến.

Theo ba nguồn tin am hiểu vấn đề, các công ty sẽ phải trích một phần doanh số cho chính phủ như một “giấy thông hành” vào thị trường Trung Quốc. Cả ba nguồn đều yêu cầu ẩn danh do không được phép công khai thông tin.

Nvidia xác nhận thông tin sau khi Financial Times đưa tin ngày 10/8.

“Chúng tôi tuân thủ các quy định do chính phủ Mỹ đặt ra cho việc tham gia thị trường toàn cầu. Dù đã nhiều tháng không xuất khẩu dòng chip H20 sang Trung Quốc, chúng tôi hy vọng các quy định kiểm soát xuất khẩu sẽ giúp Mỹ cạnh tranh tại Trung Quốc và trên thế giới”, người phát ngôn Nvidia cho biết.

Hãng nhấn mạnh: “Mỹ không thể lặp lại câu chuyện 5G và đánh mất vị thế dẫn đầu viễn thông. Nền tảng công nghệ AI của Mỹ có thể trở thành tiêu chuẩn toàn cầu nếu chúng ta đủ sức cạnh tranh.”

Hồi tháng 4, chính quyền Tổng thống Trump cũng đã tạm dừng bán chip H20 cho Trung Quốc với lý do an ninh. Tuy nhiên, đến tháng 7, ngay trước vòng đàm phán thương mại mới với Bắc Kinh, quyết định này đã được đảo ngược. Đây là dòng chip AI cuối cùng của Nvidia còn được phép bán sang Trung Quốc kể từ khi chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden bắt đầu siết chặt xuất khẩu từ năm 2022.

Tổng thống Trump gọi H20 là “một con chip cũ” không gia tăng đáng kể sức mạnh công nghệ của Trung Quốc, dù “nó vẫn có thị trường” tại đây.

Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 11/8, Tổng thống Trump tiết lộ đã nói chuyện với CEO Nvidia Jensen Huang, người ông gọi là “một người tuyệt vời”, về việc cho phép xuất khẩu H20.

“Tôi đã nói, nếu tôi làm vậy, tôi muốn các bạn trả cho chúng tôi một khoản tiền nào đó với tư cách là một quốc gia, và tôi sẽ cấp cho các bạn giấy phép”, ông Trump cho biết.

Tranh cãi pháp lý

Ngay cả khi không có điều khoản chia sẻ doanh thu, quyết định nới lỏng hạn chế của ông Trump cũng đã gây tranh cãi. Nhiều quan chức lo ngại chính sách “lật ngược liên tục” sẽ làm xói mòn niềm tin quốc tế vào các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ.

Làn sóng chỉ trích càng dâng cao khi các học giả nhắc đến Hiến pháp Mỹ, vốn cấm đánh thuế xuất khẩu.

Ông Peter Harrell, cựu Giám đốc kinh tế quốc tế của Nhà Trắng dưới thời ông Biden, viết: “Ngoài vấn đề chính sách, Hiến pháp Mỹ còn nghiêm cấm thuế xuất khẩu".

Ông Christopher Padilla, cựu quan chức kiểm soát xuất khẩu dưới thời cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush, cảnh báo đây là “thỏa thuận chưa từng có tiền lệ và nguy hiểm”: “Kiểm soát xuất khẩu là để bảo vệ an ninh quốc gia, không phải để tăng thu ngân sách. Thỏa thuận này giống như hối lộ hoặc tống tiền", ông Padilla nhấn mạnh.

Theo giáo sư luật William Aceves (Trường Luật California Western), về nguyên tắc, Nvidia hoặc AMD (những công ty bị ảnh hưởng trực tiếp) mới có thể kiện chính quyền nếu muốn phản đối.

CEO Nvidia Jensen Huang đã gặp Tổng thống Trump giữa tuần trước. Ngay sau khi đạt thỏa thuận 15% doanh thu, Tổng thống Trump đã gọi cho Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick yêu cầu cấp giấy phép xuất khẩu.

AMD, Bộ Thương mại Mỹ và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đều từ chối bình luận.