Ngày Công nghệ Thông tin Việt Nam 2025 (Vietnam IT Day) lần thứ 12 vừa diễn ra tại Nhật Bản do Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) tổ chức dưới sự bảo trợ của của Bộ Khoa học & Công nghệ Việt Nam và sự phối hợp của: Hiệp hội Công nghiệp Thông tin Nhật Bản (JISA), Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO), Uỷ ban Hợp tác CNTT Việt Nam – Nhật Bản (VJC), Hiệp hội Chuyển đổi số Việt Nam tại Nhật Bản (VADX).

Nhật Bản đang đối mặt với những thách thức lớn trong kỷ nguyên số: lực lượng lao động già hóa, chi phí duy trì hệ thống cũ (legacy) ngày càng cao, và năng lực cạnh tranh công nghệ suy giảm so với nhiều quốc gia. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số và phát triển hạ tầng công nghệ mới được xem là yếu tố sống còn để duy trì vị thế và sức mạnh kinh tế của đất nước.

Trong khi đó, Việt Nam nổi lên như một nguồn lực quan trọng bổ sung cho Nhật Bản. Ngành CNTT Việt Nam hiện có hơn 500.000 kỹ sư, mỗi năm đào tạo mới khoảng 70.000 kỹ sư, trong đó 6.000 kỹ sư đang trực tiếp làm việc tại Nhật. Các trường đại học và viện nghiên cứu đã trở thành trung tâm đào tạo nhân lực số, hợp tác với hàng chục đối tác Nhật Bản trong các chương trình trao đổi, thực tập và nghiên cứu. Quy mô đội ngũ ngày càng lớn giúp doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực đảm nhận các dự án phức tạp bậc nhất, từ bảo trì hệ thống tài chính – ngân hàng đến các dự án migration và AI quy mô hàng chục nghìn giờ công.

Trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, quan hệ kinh tế Việt – Nhật vẫn duy trì nền tảng vững chắc. Kim ngạch thương mại song phương đạt 46,23 tỷ USD năm 2024, phục hồi sau giai đoạn điều chỉnh; cán cân thương mại nghiêng dương cho Việt Nam. Nhật Bản cũng là một trong những nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam, với hơn 5.557 dự án và tổng vốn đăng ký 78,6 tỷ USD tính đến 3/2025.

Khảo sát JETRO cho thấy hơn 60% doanh nghiệp Nhật đang hoạt động tại Việt Nam có kế hoạch mở rộng trong 1–2 năm tới; khoảng 50,9% doanh nghiệp mong muốn tăng mua sắm sản phẩm, dịch vụ tại Việt Nam – những tín hiệu mạnh mẽ về độ tin cậy của chuỗi cung ứng và nguồn nhân lực số Việt Nam.

Về cấu trúc và chất lượng hợp tác công nghệ, doanh nghiệp Việt Nam đã đi xa hơn mô hình gia công truyền thống. Doanh nghiệp Việt Nam hiện chiếm khoảng 6–7% thị phần thị trường ủy thác phát triển phần mềm tại Nhật Bản (quy mô hơn 30 tỷ USD/năm), duy trì tốc độ tăng trưởng 20–40%/năm và tham gia trọn vòng đời sản phẩm từ R&D, kiến trúc hệ thống, đến triển khai hiện đại hóa (cloud, AI, blockchain, XR…).

Đến nay, Việt Nam đã trở thành đối tác quan trọng lớn thứ 2 về phát triển phần mềm của Nhật Bản và được ưu tiên lựa chọn bởi các doanh nghiệp Nhật Bản trong lĩnh vực CNTT. Hiện có khoảng hơn 300 doanh nghiệp CNTT Việt Nam được thành lập và cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho thị trường này. Trong đó, hơn 100 doanh nghiệp hiện đã có văn phòng tại Nhật Bản.

Phát biểu tại sự kiện, ông Bùi Hoàng Phương, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam chia sẻ 4 “điểm chạm” mà các doanh nghiệp Nhật Bản có thể hợp tác chặt chẽ hơn với đối tác Việt Nam.

Cụ thể, thứ nhất là mở rộng hợp tác chiến lược với doanh nghiệp Việt Nam trong phần mềm, dịch vụ công nghệ số, chuyển đổi số và phát triển sản phẩm công nghệ mới; thứ hai là tăng cường R&D chung, cùng đầu tư phòng thí nghiệm, trung tâm tại Việt Nam và Nhật trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược, nhất là các công nghệ số như AI, bán dẫn; thứ ba là đẩy mạnh đổi mới sáng tạo mở, tạo điều kiện cho startup và doanh nghiệp sáng tạo Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng, vườn ươm, dự án thử nghiệm tại Nhật Bản (y tế, đô thị thông minh, logistics…) và cuối cùng là hỗ trợ đào tạo, trao đổi nhân lực.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Khoa, Chủ tịch VINASA nhấn mạnh các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ “sẵn sàng” mà đang thực thi các giải pháp chuyển đổi số và AI phức tạp nhất. Năng lực của doanh nghiệp Việt Nam đã được chứng minh qua các dự án quy mô lớn, giúp hiện đại hóa hệ thống cho các tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực tài chính, bán lẻ, logistics của Nhật Bản.

Hơn thế, trong công cuộc chuyển đổi số của hai nước, còn có một sứ mệnh chung là Chuyển đổi Xanh, khi mà chính phủ Việt Nam và Nhật Bản đều cam kết đạt Net-Zero vào năm 2050.

“Chúng tôi hiểu rằng, việc hiện đại hóa các hệ thống cũ (Legacy Modernization) chính là cơ hội vàng để tích hợp các giải pháp công nghệ xanh. Doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đã sẵn sàng các giải pháp quản trị sản xuất, tối ưu hóa năng lượng và đo lường carbon, đặc biệt trong ngành công nghiệp ô tô, để cùng doanh nghiệp Nhật Bản dẫn đầu trong cuộc cách mạng sản xuất bền vững”, ông Khoa nói.

Để hiện thực hóa tầm nhìn "Đồng kiến tạo tương lai số", ông Khoa đã đề xuất với cộng đồng doanh nghiệp ICT Việt – Nhật 3 sáng kiến.

Đầu tiên là sáng kiến "Digital Innovation Hubs Việt - Nhật". VINASA và VADX sẽ làm đầu mối, phối hợp cùng JISA và JETRO để hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo chung. Các trung tâm này sẽ không chỉ là nơi R&D, mà là nơi doanh nghiệp hai nước cùng nhau nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa các sản phẩm công nghệ "Made by Vietnam-Japan" cho các ngành công nghiệp trọng điểm như sản xuất ô tô, tài chính, y tế.

Sáng kiến tiếp theo là "Liên minh Chinh phục Thị trường Toàn cầu". Các bên sẽ thành lập một liên minh chính thức, nơi các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản có thế mạnh bổ trợ cho nhau sẽ cùng xây dựng giải pháp và đấu thầu các dự án chuyển đổi số tại các thị trường thứ ba như ASEAN, Hoa Kỳ và Châu Âu. Đã đến lúc thương hiệu chung Việt - Nhật cùng nhau vươn ra biển lớn.

Sáng kiến cuối cùng là "Vườn ươm Tài năng Công nghệ Thế hệ mới". VINASA sẽ hợp tác với các trường đại học hàng đầu của Việt Nam và các tập đoàn công nghệ Nhật Bản để xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu, "đo ni đóng giày" cho các lĩnh vực chiến lược như thiết kế vi mạch bán dẫn, AI trong sản xuất, và công nghệ xanh, đảm bảo một nguồn nhân lực chất lượng cao và bền vững cho tương lai hợp tác.