Trong cuộc trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính, PGS.TS. Lê Văn Huy, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng, phân tích: Việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng không chỉ thúc đẩy dịch vụ tài chính truyền thống, mà còn tạo hành lang thể chế cho tài sản số, blockchain, fintech và các mô hình kinh tế số phát triển.

Cùng với TP. HCM, Đà Nẵng được lựa chọn phát triển Trung tâm tài chính quốc tế. Theo ông, điều này mở ra cơ hội gì cho Đà Nẵng trong việc thu hút dòng vốn và phát triển các dịch vụ tài chính số xuyên biên giới?

PGS.TS. Lê Văn Huy: Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, trong đó xây một trung tâm tài chính quốc tế hoạt động ở hai thành phố là TP. HCM và Đà Nẵng. Theo tôi, Đà Nẵng có lợi thế riêng biệt để phát triển trung tâm tài chính quốc tế như vị trí địa lý chiến lược, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực và giáo dục, khả năng liên kết với toàn khu vực miền Trung.

Hiện nay, khu vực miền Trung - Tây Nguyên vẫn chưa hình thành được một trung tâm tài chính - thương mại tầm cỡ, dẫn đến tình trạng lệch pha trong phân bổ dòng vốn và dịch vụ tài chính, vốn đang tập trung chủ yếu tại TP. HCM và Hà Nội. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp trong khu vực khi tiếp cận các nguồn vốn lớn, dịch vụ tài chính chuyên sâu và các nền tảng giao dịch hiện đại. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng không chỉ là bước đi chiến lược nhằm cân bằng phát triển vùng mà còn mở ra cánh cửa quan trọng để thu hút các định chế tài chính toàn cầu như ngân hàng đầu tư, quỹ đầu tư mạo hiểm, công ty Fintech và doanh nghiệp quản lý tài sản.

Tương tự như vai trò của Thâm Quyến đối với miền Nam Trung Quốc - nơi từng là đặc khu đầu tiên thúc đẩy cải cách và mở cửa, Đà Nẵng có tiềm năng trở thành “cửa ngõ tài chính” kết nối Việt Nam với thị trường quốc tế, nếu có được thể chế linh hoạt và ưu đãi đủ mạnh.

Một trong những đòn bẩy then chốt để hiện thực hóa tầm nhìn này là thiết lập cơ chế chính sách đặc thù về thuế, ngoại hối, đầu tư và môi trường pháp lý nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tài chính nước ngoài đặt trụ sở và hoạt động lâu dài tại thành phố. Những kinh nghiệm quốc tế như Trung tâm tài chính Dubai (DIFC) - nơi áp dụng chế độ miễn thuế thu nhập cá nhân và cho phép 100% sở hữu nước ngoài - cho thấy rằng, một hệ thống ưu đãi rõ ràng và ổn định là yếu tố quyết định để hấp dẫn dòng vốn chất lượng cao.

Bên cạnh Trung tâm tài chính quốc tế, sự phát triển song song của Khu thương mại tự do sẽ đóng vai trò bệ đỡ thúc đẩy hoạt động thương mại điện tử, logistics quốc tế, xuất nhập khẩu và chuỗi cung ứng khu vực. Khi đó, Đà Nẵng không chỉ là một điểm đến tài chính mà còn trở thành trung tâm giao dịch hàng hóa và dịch vụ mang tính quốc tế, đóng góp vào quá trình tái định hình cấu trúc thương mại miền Trung.

Sự xuất hiện của Trung tâm tài chính quốc tế cũng sẽ tạo ra nhu cầu cấp thiết về nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực tài chính - ngân hàng - công nghệ - pháp lý. Theo ước tính, chỉ riêng việc vận hành Trung tâm tài chính quốc sẽ cần hàng nghìn chuyên gia tài chính, kế toán quốc tế, chuyên viên quản lý quỹ, chuyên gia Fintech, luật sư tài chính, nhà phân tích đầu tư và cố vấn thương mại quốc tế.

Việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế được xem là nền tảng thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế số như fintech, blockchain, tài sản số. Ông đánh giá thế nào về tác động của mô hình này đến chiến lược phát triển kinh tế số của Đà Nẵng?

PGS.TS. Lê Văn Huy: Theo tôi, việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng không chỉ là một bước tiến trong chiến lược phát triển tài chính mà còn đóng vai trò nền tảng, tạo động lực mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi sang kinh tế số của thành phố. Trên thực tế, các trung tâm tài chính hiện đại ngày nay đều phát triển theo hướng tích hợp giữa tài chính truyền thống và các công nghệ số tiên tiến. Đây là xu thế tất yếu của toàn cầu.

Trước hết, Trung tâm tài chính quốc tế sẽ tạo không gian pháp lý và hạ tầng chuyên biệt để thúc đẩy các lĩnh vực kinh tế số như fintech, blockchain và tài sản số. Những lĩnh vực này vốn đòi hỏi sự linh hoạt cao về chính sách, sự bảo đảm về quyền tài sản số, khả năng truy xuất dữ liệu và liên thông quốc tế. Với mô hình đặc thù được định hình, Đà Nẵng hoàn toàn có thể xây dựng các sandbox - tức là môi trường thử nghiệm có kiểm soát, nhằm khuyến khích đổi mới sáng tạo mà vẫn đảm bảo quản lý rủi ro.

Thứ hai, Trung tâm tài chính quốc tế sẽ góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tài chính, là nơi hội tụ các startup fintech, các trung tâm dữ liệu, nhà đầu tư mạo hiểm và các tổ chức tài chính ứng dụng công nghệ cao. Chúng ta có thể nhìn vào các hình mẫu quốc tế như Singapore nơi Trung tâm tài chính Marina Bay không chỉ là trái tim của hệ thống tài chính châu Á, mà còn là nơi ươm mầm cho hàng trăm startup fintech và blockchain; hay như Dubai với DIFC đã thành công trong việc xây dựng hành lang pháp lý riêng biệt cho tài sản kỹ thuật số. Những mô hình đó cho thấy rõ mối quan hệ tương hỗ giữa phát triển tài chính và kinh tế số.

Bên cạnh những cơ hội, Đà Nẵng sẽ phải đối mặt với những thách thức gì khi triển khai mô hình Trung tâm tài chính quốc tế, đặc biệt là về thể chế và khung pháp lý cho tài sản số cùng các dịch vụ tài chính mới?

PGS.TS. Lê Văn Huy: Bên cạnh những cơ hội rõ rệt, việc triển khai mô hình Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng cũng sẽ đặt ra không ít thách thức, cả về thể chế, nguồn lực và sức cạnh tranh trong khu vực. Đây không chỉ là bài toán xây dựng một không gian tài chính hiện đại mà còn là thử thách về năng lực điều hành, kiến tạo chính sách và thu hút nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính đang diễn ra hết sức mạnh mẽ.

Trước tiên, thách thức lớn nhất chính là thể chế và khung pháp lý, chẳng hạn các quy định về tài chính, đầu tư, ngoại hối, tài sản số hay công nghệ tài chính phải theo kịp tốc độ phát triển của các mô hình tài chính mới như ngân hàng số, fintech xuyên biên giới hay tài sản mã hóa.

Mặc dù vậy, theo tôi, chúng ta hoàn toàn có thể tháo gỡ được điểm nghẽn này. Chẳng hạn, Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế và Nghị quyết số 136/2024/QH15 là cơ sở pháp lý đặc biệt quan trọng, đóng vai trò “chìa khóa thể chế” để Đà Nẵng hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế và Khu thương mại tự do. Các nghị quyết này trao cho Đà Nẵng quyền chủ động định hình các mô hình phát triển mới phù hợp với thông lệ quốc tế, vượt ra ngoài khuôn khổ pháp lý chung vốn còn nhiều ràng buộc. Đây chính là tiền đề để thành phố xây dựng các hành lang pháp lý thử nghiệm (sandbox) cho fintech, tài sản số, ngân hàng số, cũng như thiết kế các ưu đãi cạnh tranh về thuế thu nhập, sở hữu nước ngoài và dòng vốn đầu tư. Chưa có lúc nào mà Đà Nẵng có đến 2 “chìa khóa vàng” như vậy.

Thứ hai, Đà Nẵng hiện đang thiếu hụt nghiêm trọng về hạ tầng và nhân lực tài chính chất lượng cao. Thành phố vẫn chưa sở hữu hệ thống giao dịch tài chính hiện đại, chưa hình thành trung tâm thanh toán xuyên biên giới, cũng như chưa có sàn giao dịch trái phiếu hay thị trường chứng khoán địa phương. Việc thu hút các định chế tài chính lớn đặt trụ sở tại Đà Nẵng vẫn còn hạn chế. Trong khi đó, nhu cầu nhân sự của một Trung tâm tài chính không dừng lại ở các chuyên gia tài chính truyền thống, mà đòi hỏi lực lượng lao động có năng lực toàn diện về quản lý quỹ đầu tư, chứng khoán phái sinh, tài chính bền vững, tài chính số và công nghệ blockchain.

Theo ông, để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế, Đà Nẵng cần tập trung những giải pháp trọng tâm nào trong thời gian tới?

PGS.TS. Lê Văn Huy: Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng, thành phố cần tập trung triển khai một loạt giải pháp đồng bộ và mang tính đột phá, trong đó ba trụ cột cốt lõi là: thể chế, hạ tầng, nhân lực.

Thứ nhất, về thể chế và cơ chế chính sách, Đà Nẵng cần tận dụng tối đa các quy định trong Nghị quyết 136/2024/QH15 của Quốc hội, văn bản cho phép thành phố thí điểm một số cơ chế đặc thù về tài chính, thương mại, thuế, hải quan và lao động. Trên cơ sở đó, thành phố có thể đề xuất một khuôn khổ pháp lý linh hoạt hơn, tạo điều kiện để Khu thương mại tự do và Trung tâm tài chính quốc tế vận hành theo các thông lệ quốc tế. Cụ thể, cần mạnh dạn thiết lập môi trường thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các mô hình tài chính số, ngân hàng số, fintech, tài sản số và tài chính phi tập trung (DeFi), tương tự như cách Singapore đã làm thông qua Cơ quan tiền tệ Singapore hay cách Dubai xây dựng khu tự do tài chính DIFC.

Thứ hai, về hạ tầng tài chính, thành phố cần đầu tư mạnh vào kết nối quốc tế, đặc biệt là hệ thống thanh toán bù trừ toàn cầu (SWIFT), hệ thống dữ liệu tài chính xuyên biên giới và thiết lập mối liên kết với các quỹ đầu tư lớn, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, trung tâm phân tích tài chính toàn cầu. Những kết nối này không chỉ tạo nền tảng cho các giao dịch quốc tế mà còn là minh chứng cho tính minh bạch, độ tin cậy và khả năng hội nhập của Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng.

Thứ ba, quan trọng không kém, là phát triển nguồn nhân lực tài chính chất lượng cao. Đây là điều kiện tiên quyết để vận hành và duy trì một Trung tâm tài chính hiện đại. Đà Nẵng cần sớm ban hành chính sách thu hút nhân lực quốc tế, đặc biệt là các chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực quản lý quỹ, chứng khoán phái sinh, luật tài chính quốc tế, fintech và ngân hàng đầu tư. Đồng thời, để tạo ra đội ngũ nhân lực bản địa đủ sức hội nhập quốc tế, Đà Nẵng cần thiết kế hệ sinh thái đào tạo đa cấp độ.

Chỉ khi ba trụ cột này được triển khai một cách bài bản, linh hoạt và đủ tầm nhìn dài hạn, Đà Nẵng mới có thể hiện thực hóa khát vọng trở thành một trung tâm tài chính quốc tế đúng nghĩa, có khả năng cạnh tranh với các mô hình thành công trong khu vực như Thượng Hải, Singapore hay Dubai.