Mâu thuẫn trong hành vi đầu tư

Kết quả khảo sát về Thực trạng và Nhu cầu của người Việt về quản lý tài sản cá nhân do Công ty Quản lý Quỹ Thiên Việt (TVAM) thực hiện đã phản ánh một thực trạng đáng quan tâm ở nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam, đó là dù có đến 88% nhà đầu tư kỳ vọng lợi nhuận trên 7%/năm, trong đó 42% mong đợi mức sinh lời từ 15 – 30%/năm, nhưng phần lớn vẫn ưu tiên các kênh đầu tư truyền thống như tiết kiệm, vàng và bất động sản.

Theo các chuyên gia từ TVAM, dù các kênh đầu tư như vàng, bất động sản có thể sinh lời tốt ở một số giai đoạn, nhưng đặc tính thanh khoản thấp, khó dự báo, nhất là trong bối cảnh thị trường biến động nhanh, khiến việc tối ưu danh mục dài hạn gặp nhiều thách thức.

Cũng theo số liệu từ báo cáo, 75% nhà đầu tư được khảo sát chỉ đầu tư vào 2 – 3 kênh, đặc biệt là các kênh truyền thống, thay vì chủ động phân bổ tài sản đa dạng. Xu hướng này khá tương đồng với toàn cầu. Báo cáo Global Wealth 2025 của UBS cho thấy danh mục tài sản cá nhân toàn cầu vẫn nghiêng về bất động sản và tài sản tiêu dùng, trong khi thống kê mới nhất từ BCG ghi nhận tiền gửi tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn trong tài sản hộ gia đình.

“Thực tế này phản ánh tâm lý e ngại rủi ro và thiếu định hướng trung dài hạn, ngay cả ở nhóm nhà đầu tư có năng lực tài chính và sở hữu tài sản tích lũy lớn. Họ thường ưu tiên các sản phẩm đơn giản, dễ tiếp cận hơn là đa dạng hóa danh mục qua các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu hay đầu tư trực tiếp vào doanh nghiệp”, chuyên gia của TVAM đánh giá.

Không chỉ phổ biến ở nhóm nhà đầu tư đại chúng, ngay cả nhóm có tài sản từ 1 tỷ đồng và thu nhập hàng năm trên 500 triệu đồng cũng thể hiện hành vi tương tự. Theo TVAM, điều này cho thấy rào cản không nằm ở khả năng tài chính, mà chủ yếu đến từ việc chưa đủ trải nghiệm đầu tư và kiến thức về quản lý tài chính.

Không ít nhà đầu tư – kể cả những người có kinh nghiệm, vẫn chưa chủ động lập danh mục phù hợp với mục tiêu đang có. Có đến 74% nhà đầu tư trong khảo sát kỳ vọng mức thu nhập sau nghỉ hưu từ 100 – 500 triệu đồng mỗi năm, nhưng phần lớn vẫn đầu tư theo thói quen, thiếu phân bổ rủi ro hợp lý. Điều này dẫn đến việc bỏ lỡ cơ hội tận dụng sức mạnh của lãi kép và không đạt được lợi nhuận như mong muốn.

Tự xoay sở do chưa đủ niềm tin

Khảo sát cho thấy phần lớn nhà đầu tư vẫn đang “tự lo” cho hành trình tài chính của mình mà thiếu sự hỗ trợ chuyên sâu, được dẫn chứng bởi 77% nhà đầu tư chia sẻ gặp khó khăn khi tự quản lý tài sản. Trong đó, 51% bị cảm xúc chi phối khi ra quyết định và 48% thiếu kiến thức chuyên môn, khiến họ dễ bị cuốn theo xu hướng ngắn hạn hoặc đầu tư không hiệu quả.

Đáng chú ý, nhiều nhà đầu tư đánh giá quá cao khả năng tự xử lý tài chính của bản thân, đặc biệt ở nhóm chưa từng thua lỗ. Có đến 58% trong nhóm này cho rằng họ không gặp khó khăn khi đầu tư, trong khi ở nhóm đã từng thua lỗ, tỷ lệ này chỉ là 10%. Vòng lặp tâm lý này khiến họ dễ bỏ qua vai trò của việc tham vấn chuyên gia và các công cụ hỗ trợ minh bạch.

“Bên cạnh yếu tố chủ quan, nhiều người còn do dự vì thói quen tự quyết định, lo ngại chi phí cao hoặc không rõ ràng, hoặc cảm thấy tài sản chưa đủ lớn để sử dụng dịch vụ chuyên biệt. Không ít người cũng cho biết họ chưa hiểu rõ cách thức vận hành của các giải pháp quản lý tài sản, hoặc thiếu niềm tin vào đội ngũ tư vấn”, chuyên gia TVAM cho biết.

Dù vậy, nhu cầu hỗ trợ tài chính vẫn rất rõ ràng. 81% người khảo sát cho biết họ mong muốn được tư vấn, đặc biệt ở các mảng như: đầu tư bất động sản (44%), lập kế hoạch tài chính tổng thể (32%), đầu tư cổ phiếu, trái phiếu, quỹ (31%), và tư vấn thuế liên quan đến tài sản (29%).

Dù nhu cầu đã hình thành rõ nét, khảo sát cũng cho thấy dịch vụ quản lý tài sản cá nhân vẫn chưa được tiếp cận rộng rãi. Chỉ 39% người tham gia khảo sát từng nghe đến dịch vụ này, và chỉ 4% đã và đang sử dụng – một tỷ lệ còn quá khiêm tốn so với quy mô tài sản và kỳ vọng của nhà đầu tư hiện nay.

Trong bối cảnh công nghệ tài chính phát triển nhanh, khảo sát của TVAM cho thấy dịch vụ quản lý tài sản trên nền tảng số vẫn còn khá mới mẻ tại Việt Nam. Chỉ 36% nhà đầu tư biết đến dịch vụ quản lý tài sản biết đến hình thức quản lý tài sản số, và trong số này, chỉ 16% từng sử dụng – một con số rất thấp so với tiềm năng phát triển của thị trường trong tương lai gần, theo đánh giá của TVAM.

Ngay cả trong nhóm đã biết đến dịch vụ quản lý gia sản, phần lớn người được khảo sát vẫn chưa sẵn sàng sử dụng. 41% nhà đầu tư cho rằng họ thích tự quản lý tài sản hơn, 34% lo ngại chi phí không minh bạch, 30% lo về rủi ro bảo mật, và 27% vẫn mong muốn được gặp chuyên gia tư vấn trực tiếp. Một trong những lý do chính khiến nhà đầu tư chưa tin tưởng hoàn toàn vào nền tảng số là mong muốn được tự quyết định hành trình tài chính của bản thân và sự thiếu vắng yếu tố con người trong các giải pháp công nghệ hiện tại.

Dù vậy, nhà đầu tư vẫn đánh giá cao một số tính năng nổi bật của nền tảng số, bao gồm tính năng  theo dõi danh mục theo thời gian thực, cảnh báo rủi ro kịp thời, và đánh giá cao khả năng gợi ý phân bổ đầu tư tự động. Theo TVAM, những dữ liệu này cho thấy rằng nếu được thiết kế phù hợp với nhu cầu thực tế, các nền tảng số hoàn toàn có thể trở thành công cụ hữu hiệu trong hành trình quản lý tài sản của nhà đầu tư cá nhân.

Tuy nhiên, công nghệ vẫn chưa thể thay thế được yếu tố con người trong việc ra quyết định tài chính. Nhiều nhà đầu tư vẫn cần cảm giác an tâm khi có chuyên gia đồng hành, đặc biệt trong các giai đoạn thị trường biến động. Vì vậy, mô hình hybrid – kết hợp giữa công nghệ số và tư vấn - quản lý đầu tư cùng chuyên gia, sẽ là một trong hướng phát triển phù hợp, giúp xây dựng lòng tin, nâng cao trải nghiệm và mở rộng tiếp cận dịch vụ quản lý tài sản tại Việt Nam trong thời gian tới.