Mở rộng không gian hội nhập, nâng tầm vị thế

Chia sẻ tại Diễn đàn kinh tế Thụy Sĩ - Việt Nam 2025, ngày 4/11, ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định, chiến lược phát triển của Chính phủ Việt Nam dựa trên thương mại mở và thu hút đầu tư nước ngoài là lựa chọn đúng đắn, tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu.

Theo ông Hùng, việc ký kết thêm các hiệp định thương mại tự do, trong đó có Hiệp định Việt Nam – EFTA, là bước đi quan trọng giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất quốc tế. Đây cũng là cơ sở để Việt Nam từng bước chuyển dịch vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu, từ khâu gia công – lắp ráp sang sản xuất và dịch vụ có giá trị gia tăng cao.

“Nhìn xa đến năm 2045 – mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao – Việt Nam cần chuyển đổi mạnh mẽ cơ cấu kinh tế, đầu tư cho công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ tài chính, đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”, ông Hùng nhấn mạnh.

Theo ông, FTA chỉ là công cụ, vấn đề cốt lõi nằm ở mức độ sử dụng và hiệu quả thực thi. Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu có nhiều biến động, việc Việt Nam kiên định duy trì chiến lược mở cửa, thay vì xu hướng bảo hộ như một số quốc gia khác, là tín hiệu tích cực, thể hiện quyết tâm gắn kết sâu hơn với nền kinh tế thế giới.

Ở góc độ doanh nghiệp quốc tế, ông Marco Förster, Giám đốc khu vực Đông Nam Á, Dezan Shira & Associates cho rằng, các doanh nghiệp nước ngoài đến Việt Nam không chỉ để phục vụ thị trường nội địa mà còn để xuất khẩu ra toàn cầu. Việt Nam đang ở trung tâm của mạng lưới FTA rộng khắp, vượt trội so với nhiều nước châu Á khác.

Tuy nhiên, tỷ lệ tận dụng ưu đãi FTA của doanh nghiệp Việt Nam còn thấp, trong khi các rào cản phi thuế quan và tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe từ EU vẫn là thách thức lớn, đặc biệt với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME).

Do đó, ông Förster cho rằng Việt Nam cần có hệ thống hướng dẫn, đào tạo chuyên sâu để giúp SME hiểu rõ quy định, tiêu chuẩn, truy xuất nguồn gốc và chứng nhận an toàn, từ đó thực sự tận dụng hiệu quả các FTA và mở rộng xuất khẩu sang châu Âu.

Tài chính – doanh nghiệp: Trụ cột hiện thực hóa cam kết FTA

Ông Phạm Quốc Thanh, Phó Chủ tịch HĐQT HDBank, cho rằng hệ thống ngân hàng và tài chính tại Việt Nam sẽ đóng vai trò xương sống trong việc biến các cam kết FTA thành dòng chảy thực tế của đầu tư và thương mại giữa Việt Nam với thế giới.

Ông Thanh nêu ba hướng đóng góp lớn của ngành tài chính. Thứ nhất, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Thứ hai, tạo cầu nối thương mại giữa doanh nghiệp Việt Nam và các nhà đầu tư quốc tế. Thứ ba, là tài trợ xanh và tài trợ số.

Theo ông Thanh, các nền tảng digital banking giúp tăng tốc giao dịch tài trợ thương mại, đảm bảo minh bạch, tuân thủ và tối ưu chi phí – nhờ đó doanh nghiệp Việt có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu nhanh chóng, hiệu quả hơn.

Ở góc độ doanh nghiệp FDI, bà Nguyễn Thị Vĩnh Phú, Tổng Giám đốc ABB Việt Nam, cho rằng việc thực thi FTA không chỉ dừng ở ký kết mà quan trọng là khả năng triển khai thực tế. Tiêu chuẩn ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) đang trở thành “hộ chiếu mới” để doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng quốc tế.

Theo bà Phú, Việt Nam cần đẩy mạnh tự động hóa sản xuất, xây dựng nhà máy thông minh, đảm bảo minh bạch và truy xuất nguồn gốc – những yếu tố then chốt để đáp ứng tiêu chuẩn EU.

Song song đó, ABB chú trọng đào tạo nghề, hợp tác với các trường đại học nhằm đào tạo kỹ sư theo chuẩn quốc tế, giúp lao động Việt Nam sẵn sàng cho nền công nghiệp hiện đại.

Từ góc nhìn hợp tác phát triển, đại diện Ban Thư ký Hợp tác Kinh tế Thụy Sĩ cho biết, khoảng 1/3 thu nhập quốc dân của Thụy Sĩ đến từ xuất khẩu, vì vậy nước này rất coi trọng các FTA. Việt Nam đã đạt được tốc độ tăng trưởng ấn tượng trong những thập kỷ qua, nhưng lợi ích của hội nhập vẫn tập trung chủ yếu vào khu vực FDI.

Hiện chỉ khoảng 20% doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Do đó, thách thức và cũng là cơ hội là làm thế nào để doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam được hưởng lợi nhiều hơn từ các FTA.