Vấn đề này đã được các chuyên gia, nhà quản lý chia sẻ với góc nhìn đa dạng và sâu sắc hơn tại tọa đàm của Tạp chí Công Thương với chủ đề “Gia tăng xuất khẩu sản phẩm OCOP” nhằm chiếm lĩnh thị trường nước và chinh phục thị trường thế giới. 

Nỗ lực hỗ trợ

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, xuất khẩu đang trở thành thước đo năng lực cạnh tranh của sản phẩm OCOP.  Các chuyên gia đánh giá, dư địa cho sản phẩm OCOP Việt Nam trên thị trường quốc tế vẫn rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững, đề cao bản sắc và câu chuyện sản phẩm ngày càng rõ nét của các doanh nghiệp (DN).

Bàn về vấn đề, ông Lê Anh - Giám đốc Công ty TNHH Thực phẩm & Thương mại dịch vụ Lê Gia (thương hiệu Mắm Lê Gia) nhìn nhận, DN xác định đầu tư nguồn lực, cơ sở vật chất một cách lâu dài; xây dựng thương hiệu tốt tại thị trường trong nước để làm tiền đề xuất khẩu ra nước ngoài; chú trọng vào công tác xúc tiến thương mại, tham gia tích cực và các hội chợ chuyên ngành trong điều kiện cho phép đối với từng chủ thể; phát triển hoạt động xuất khẩu tại chỗ gắn với du lịch nông thôn; xác định hoạt động đầu tư nghiêm túc, bài bản và kiên tâm. 

Cùng đó, tận dụng tối đa nguồn lực hỗ trợ của các cơ quan quản lý Nhà nước ở các hoạt động xúc tiến thương mại; xây dựng tốt hình ảnh, thương hiệu, sản phẩm của mình ở thị trường trong nước và nắm bắt tiêu chuẩn riêng đối với từng thị trường... Ông đề nghị, cơ quan quản lý tiếp tục nâng cao chất lượng công tác xúc tiến, công tác truyền thông để sản phẩm OCOP vươn xa.

Thực tế cho thấy, nhiều sản phẩm OCOP đã bước đầu tiếp cận thành công thị trường Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Australia hay Hàn Quốc. Ông Nguyễn Bá Hải - Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Xúc tiến thương mại và đầu tư (Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương) thông tin, trong khuôn khổ chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại, tổ chức thành công 2 hội chợ OCOPEX, hỗ trợ xúc tiến xuất khẩu các sản phẩm OCOP, thu hút 20.000 lượt khách trong nước và quốc tế tham quan mỗi kỳ. 200 – 300 chủ thể OCOP đến từ hơn 30 tỉnh, thành, cùng nhiều DN xuất khẩu cũng đã tới giao thương tại hội chợ, tiêu biểu là những mặt hàng dược liệu, trầm hương, các loại nông sản, tinh dầu làm đẹp, dầu xả…

Ngoài ra, nhiều hoạt động như tọa đàm đối thoại, kết nối giao thương và tập huấn tổ chức gian hàng trên các nền tảng thương mại điện tử… được triển khai, qua đó góp phần quảng bá sản phẩm OCOP sâu rộng đến người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Đặc biệt, việc tăng cường phối hợp với hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài, các Đại sứ quán, tổ chức quốc tế, cùng sự đồng hành của Văn phòng Điều phối nông thôn mới T.Ư đã góp phần đưa sản phẩm OCOP tiếp cận gần hơn với thị trường quốc tế, cả theo hình thức trực tiếp lẫn trực tuyến. Đồng thời kết hợp với các kênh thương mại điện tử mở ra kênh tiếp cận mới, giảm chi phí và rút ngắn khoảng cách thị trường.

Chung tay vào cuộc phát triển bền vững

Theo ông Đào Đức Huấn - Trưởng Phòng Quản lý Mỗi xã một sản phẩm và Du lịch nông thôn (Văn phòng Điều phối nông thôn mới T.Ư, Bộ NN&MT), OCOP là nhóm sản phẩm đặc thù, gắn chặt với câu chuyện văn hóa, lịch sử và con người địa phương. Vì vậy, xuất khẩu OCOP không thể đi theo lối mòn của các sản phẩm chủ lực truyền thống. Theo đó, thay vì chạy theo kim ngạch, xuất khẩu OCOP cần được thực hiện theo hướng “chậm mà chắc”, tập trung xây dựng hình ảnh, giá trị và câu chuyện sản phẩm. 

Bên cạnh xuất khẩu chính ngạch, xuất khẩu tại chỗ gắn với du lịch được xác định là hướng đi phù hợp với quy mô và năng lực của phần lớn chủ thể OCOP. Việc đưa sản phẩm OCOP vào các tour, tuyến du lịch, khu trải nghiệm không chỉ giúp tăng doanh thu mà còn góp phần “đưa sản phẩm ra thế giới” thông qua dòng khách quốc tế đến Việt Nam.

Hiện xuất khẩu OCOP vẫn đối mặt với nhiều thách thức, nhiều “điểm nghẽn” tồn tại ở chính DN và cơ quan quản lý. Là chủ thể OCOP 5 sao quốc gia, với các sản phẩm nước mắm, mắm tôm... hiện diện tại nhiều thị trường khó tính, ông Lê Anh cho rằng, DN xác định xuất khẩu không đơn thuần là hoạt động thương mại, mà là sứ mệnh mang văn hóa ẩm thực Việt Nam ra thế giới. Để làm được điều đó, DN phải chấp nhận đầu tư dài hạn vào cơ sở vật chất, tiêu chuẩn quốc tế và xây dựng thương hiệu. Nhiều chứng nhận như FSSC 22000, mã số EU hay các yêu cầu riêng của từng thị trường đòi hỏi chi phí lớn và thời gian dài, trong khi những đơn hàng đầu tiên thường nhỏ, thậm chí chưa có lãi.

Để hỗ trợ DN ông Nguyễn Bá Hải cho rằng, thời gian tới, với chức năng nhiệm vụ sẽ tiếp tục hỗ trợ gian hàng miễn phí tại các hội chợ triển lãm ở nước ngoài; hỗ trợ giới thiệu các sản phẩm tới các doanh nghiệp quốc tế; xây dựng, mở rộng câu chuyện sản phẩm OCOP liên quan đến chính quyền địa phương để có quy hoạch bài bản... Ngoài ra, hỗ trợ DN đáp ứng các tiêu chuẩn của quốc tế; xây dựng thương hiệu và hệ thống kênh phân phối cho các sản phẩm OCOP, hình thành dần tư duy và hệ thống nhận diện về thương hiệu, nhãn hiệu sản phẩm OCOP có hệ thống.

Đồng quan điểm, ông Đào Đức Huấn cho rằng, mỗi chủ thể cần xác định được hướng đi cho sản phẩm của mình, xác định được điểm đến để nâng cao giá trị, hình ảnh của từng sản phẩm OCOP dựa trên thế mạnh và bản sắc của mình theo cách riêng biệt. Thay đổi tư duy, cách làm về mặt thương hiệu của các chủ thể OCOP, đổi mới sáng tạo cách tham gia thị trường của các chủ thể OCOP. Phía cơ quan Nhà nước giúp các chủ thể cải thiện và phát triển dần sản phẩm của mình, tăng khả năng thích ứng, nâng cấp sản phẩm của mình theo yêu cầu của thị trường...

Hiện cả nước đã có gần 17.400 sản phẩm OCOP của hơn 9.300 chủ thể OCOP đạt 3 sao trở lên, trong đó có gần 130 sản phẩm được công nhận 5 sao cấp quốc gia. Sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia, đã có 48/79 sản phẩm, tương đương hơn 60%, được xuất khẩu sang các thị trường khắt khe về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn thực phẩm và tính minh bạch của chuỗi cung ứng như: Mỹ, châu Âu và Nhật Bản...