Để hiểu rõ hơn những cơ hội, cũng như thách thức mới trong thời gian tới, VietnamFinance đã có cuộc trao đổi với ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương.

- Bước sang năm thứ 6 thực thi EVFTA, các chính sách sẽ có nhiều thay đổi trong bối cảnh mới, ông có thể cho biết những điểm nổi bật trong quá trình thực thi EVFTA hiện nay, cùng các cơ hội và thách thức lớn nhất mà doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt khi tiếp cận thị trường EU?

Ông Ngô Chung Khanh: Bước sang năm thứ 6 thực thi EVFTA, doanh nghiệp Việt Nam đứng trước nhiều cơ hội lớn. Trước hết, với lộ trình cắt giảm thuế quan, phần lớn hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được hưởng mức thuế 0% chỉ trong khoảng hai năm tới, giúp nâng cao sức cạnh tranh về giá.

Sau 5 năm làm quen với thị trường, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tích lũy kinh nghiệm, xây dựng được đối tác và mạng lưới khách hàng ổn định, tạo lợi thế của người đi trước.

Cùng với đó, EU đang có xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng, mở rộng hợp tác với các đối tác mới như Việt Nam, thể hiện qua việc nhiều tập đoàn lớn của châu Âu tìm kiếm cơ hội đầu tư, sản xuất tại Việt Nam. Đây là thời điểm thuận lợi để doanh nghiệp Việt Nam mở rộng xuất khẩu và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị EU.

Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm thách thức. EU hiện siết chặt các yêu cầu về phát triển bền vững, môi trường và lao động, đồng thời áp dụng nhiều biện pháp phi thuế như tự vệ, hạn ngạch thép hay tiêu chuẩn “xanh”, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động thích ứng.

Dù kim ngạch xuất khẩu sang EU tăng mạnh, song thị phần hàng Việt vẫn còn khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng 2-6% tùy ngành. Do đó, để tăng tốc tại thị trường EVFTA, doanh nghiệp cần tập trung thay đổi cách làm.

- Vậy, theo ông, các doanh nghiệp cần phải thay đổi tâm thế như thế nào, hành động ra sao để biến áp lực EU đang đặt ra trở thành động lực để doanh nghiệp chuyển biến và tận dụng cơ hội?

Ông Ngô Chung Khanh: Theo tôi, để vượt qua thách thức và tận dụng cơ hội từ EVFTA, doanh nghiệp Việt Nam cần “5 hơn”. Trước hết, dũng cảm hơn – dám bước vào thị trường EU dù khó tính và tiêu chuẩn cao, thay vì e ngại.

Thứ hai, có chiến lược rõ ràng hơn, biết linh hoạt chuyển hướng thị trường, tận dụng tốt các hiệp định thương mại và chính sách ưu đãi.

Thứ ba, cụ thể và chi tiết hơn trong việc tìm hiểu quy định của EU về thuế, tiêu chuẩn kỹ thuật, môi trường, lao động để có kế hoạch đáp ứng phù hợp.

Thứ tư, chủ động hơn trong việc tiếp cận thông tin, tham gia các hội nghị, kết nối với cơ quan quản lý và chuyên gia để nắm bắt cơ hội kịp thời.

Cuối cùng, mạnh mẽ hơn trong đầu tư và nâng cao năng lực nội tại – từ quản trị, sản xuất đến hệ thống tư vấn chuyên sâu về FTA – nhằm đủ sức đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe và cạnh tranh bền vững trên thị trường EU.

- Ngoài sự chủ động từ doanh nghiệp, trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ có những giải pháp như thế nào, có những sự trợ lực như thế nào để doanh nghiệp có thể tận dụng tốt hơn cơ hội từ Hiệp định EVFTA, thưa ông?

Ông Ngô Chung Khanh: Hiện nay, Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành đã xây dựng Cổng thông tin FTA quốc gia (fta.gov.vn) – kênh chính thức của Chính phủ cung cấp dữ liệu cập nhật, chính xác về tình hình thực thi và cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do. Đây là nguồn thông tin tin cậy giúp doanh nghiệp tra cứu, nắm bắt chính sách và thị trường.

Bên cạnh đó, nhiều chương trình hỗ trợ từ các đối tác EU, tổ chức quốc tế và các bộ, ngành đang được triển khai, song điều quan trọng là doanh nghiệp phải chủ động kết nối, chia sẻ khó khăn, đề xuất nhu cầu để cơ quan quản lý có thể xây dựng chính sách và biện pháp hỗ trợ sát thực hơn. Hiện các chương trình hỗ trợ riêng cho từng FTA như EVFTA vẫn còn thiếu, nên việc xác định rõ nhu cầu và phối hợp thông tin giữa doanh nghiệp – bộ, ngành – địa phương là rất cần thiết.

Tôi cho rằng, yếu tố then chốt là kết nối nguồn lực và hình thành hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA. Khi hệ sinh thái này đi vào vận hành, các vướng mắc về thông tin, tiêu chuẩn hay tiếp cận thị trường sẽ được tháo gỡ hiệu quả hơn. Trong bối cảnh lợi thế từ EVFTA chỉ còn khoảng 1-2 năm trước khi các đối thủ như Indonesia, Thái Lan hay Philippines ký FTA tương tự với EU, doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng hành động, khai thác cơ hội và củng cố vị thế tại thị trường chiến lược này.