Thời gian qua, Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) được Bộ Tài chính công bố lấy ý kiến đã thu hút sự chú ý rất lớn của cộng đồng nhà đầu tư. Trong đó, đáng chú ý là với chuyển nhượng chứng khoán, đề xuất thuế TNCN được xác định bằng thu nhập tính thuế nhân với thuế suất 20%.

Trong đó, phần thu nhập tính thuế được xác định bằng giá bán trừ giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trong kỳ tính thuế (theo năm).

Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan thì thuế được xác định bằng giá bán chứng khoán nhân với thuế suất 0,1% theo từng lần chuyển nhượng.

Trao đổi với Tạp chí Nhà Đầu tư, ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Phân tích Khối Khách hàng cá nhân của CTCP Chứng Khoán Yuanta Việt Nam nhìn nhận ở một số nước, hầu hết các loại thu nhập từ vốn đều phải nộp thuế. Tuy nhiên cách thức và phương thức thu thuế của các nước cũng rất khác nhau.

Ông Minh nói:“Có quốc gia thu theo tỷ lệ phần trăm trên giá chuyển nhượng, có quốc gia thu theo thu nhập có được từ hoạt động chuyển nhượng, có quốc gia áp dụng chính sách thuế khác giữa chứng khoán niêm yết và chứng khoán chưa niêm yết. Ở một số quốc gia, việc miễn/giảm thuế còn được áp dụng đối với các khoản đầu tư dài hạn nhằm khuyến khích đầu tư dài hạn vào thị trường chứng khoán”.

Tiêu chí	Thuế 0,1% trên giá trị chuyển nhượng	Thuế 20% trên thu nhập ròng (lãi)
Cách tính thuế	0,1% x Tổng giá trị bán (bất kể lãi/lỗ)	20% x (Giá bán - Giá vốn - Chi phí liên quan)
Cơ sở tính thuế	Doanh thu (giá trị chuyển nhượng)	Lợi nhuận (thu nhập ròng)
Tính công bằng	Không công bằng vì vẫn thu thuế ngay cả khi nhà đầu tư bị lỗ	Công bằng hơn vì chỉ thu khi có lãi
Tính đơn giản	Rất đơn giản, dễ thu, dễ áp dụng	Phức tạp, cần xác minh giá vốn, chi phí và lãi/lỗ
Tác động đến tâm lý NĐT	Gây khó chịu khi lỗ vẫn phải đóng thuế	Tích cực hơn vì chỉ nộp khi có lãi
Tác động đến ngân sách	Ổn định và dễ thu	Biến động tùy theo diễn biến thị trường
Tác động đến thanh khoản TTCK	Có thể hạn chế thanh khoản vì làm tăng chi phí giao dịch	Không làm ảnh hưởng đến thanh khoản ngắn hạn, thuận lợi giao dịch tần suất cao
So sánh với quốc tế	Phổ biến tại các nước đang phát triển (thuế suất nhỏ, dễ thu)	Thường áp dụng tại các thị trường phát triển, nơi hệ thống chuẩn hơn

Vị chuyên gia này đánh giá dự thảo này hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và khả năng cao sẽ được thông qua. Bên cạnh đó, ông cũng cho rằng dự thảo sẽ không ảnh hưởng đến thanh khoản trong ngắn hạn trong ngắn hạn. Đồng thời, theo dữ liệu từ ông, các thị trường thanh khoản cao cũng đang áp dụng mức thuế suất TNCN trên thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán.

Ông cũng nói thêm mức thuế 20% trên lãi ròng dù có sự phức tạp khi cần xác minh giá vốn/chi phí, song sẽ đem đến ảnh hưởng tích cực như thuận lợi giao dịch tần suất cao, có sự công bằng hơn vì chỉ thu khi có lãi…

Về phần mình, chuyên gia tài chính Phan Lê Thành Long, Tổng Giám đốc AFA Group, cho biết quy định đánh thuế trên lãi bán chứng khoán không phải mới và đã có từ năm 2007. Cụ thể, Luật thuế TNCN năm 2007 đã quy định điều này.

Trong đó, thuế suất đánh trên lãi (capital gain tax rate) 20% thuộc lựa chọn 1 và phù hợp trên thế giới. Nhưng nếu áp mức thuế này sẽ không khuyến khích thị trường chứng khoán phát triển. Vì vậy, thời điểm đó Luật thuế TNCN 2007 đã có thêm một lựa chọn 2 là chịu thuế 0,1% trên giá trị bán, bất kể bán lãi hay lỗ, gọi là thuế khoán.

"Nhà đầu tư sẽ được quyền chọn đăng ký 1 trong 2 lựa chọn trên. Và thực tế không nhà đầu tư nào chọn lựa chọn 1 là 20% trên lãi. Đến Luật thuế TNCN 2013 chỉ còn lựa chọn 2 và áp dụng đến hiện tại", ông Long nói.

Ở Dự thảo Luật Thuế TNCN năm nay, ông Long nhìn nhận Bộ Tài chính vẫn giữ 2 lựa chọn thuế như năm 2007. “Vấn đề là Luật năm nay có cho nhà đầu tư lựa chọn 1 trong 2 cách tính như năm 2007 hay không. Nếu không tính được giá vốn và giá bán thì mới chuyển sang áp dụng lựa chọn 2. Trong khi, việc tính giá mua đầu vào, giá bán đầu ra và chi phí giao dịch đối với công ty chứng khoán là rất đơn giản”, CEO AFA Group phân tích.