Việc Mỹ áp thuế cao với cà phê nhập khẩu từ Brazil (quốc gia xuất khẩu cà phê số 1 thế giới) đang mở ra một thời cơ hiếm có cho Việt Nam. Nếu thuế cà phê Việt Nam vào Mỹ được giảm, thậm chí về 0%, đây có thể là bước ngoặt trong hành trình đưa cà phê Việt vươn lên dẫn đầu toàn cầu.

Tuy nhiên, trao đổi với Tạp chí Nhà đầu tư/Nhadautu.vn, ông Nguyễn Tuấn Việt, chuyên gia xuất khẩu hàng đầu - Tổng Giám đốc Công ty Xúc tiến Xuất khẩu VIETGO nhận định, lợi thế này chỉ trở thành hiện thực nếu Việt Nam biết chuyển hóa cơ hội thành năng lực thực chất.

Cơ hội vàng cho cà phê Việt Nam

Với tư cách là người có hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất khẩu, ông đánh giá như thế nào về tác động của việc Mỹ áp thuế với cà phê Brazil - quốc gia xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới - đối với cục diện thị trường cà phê toàn cầu?

Ông Nguyễn Tuấn Việt: Hiện nay, Brazil xuất khẩu khoảng 2,7 triệu tấn cà phê mỗi năm, trong khi Việt Nam năm ngoái đạt khoảng 1,7 triệu tấn. Riêng 6 tháng đầu năm nay, chúng ta đã xuất khẩu được 1,3 triệu tấn, dự kiến cả năm có thể đạt kim ngạch gấp đôi năm ngoái tương đương khoảng 10 tỷ USD cho năm 2025.

Việc Mỹ, thị trường tiêu thụ cà phê lớn nhất thế giới áp thuế đối với quốc gia xuất khẩu cà phê số 1 là Brazil tạo ra một biến động đáng kể trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Với vị thế là nhà xuất khẩu lớn thứ hai thế giới và đang tăng trưởng mạnh, Việt Nam có cơ hội rút ngắn khoảng cách với Brazil, thậm chí có thể soán ngôi trong tương lai gần.

Tác động đầu tiên là lượng tiêu thụ cà phê Brazil tại Mỹ sẽ sụt giảm đáng kể. Khi mất đi thị trường chủ lực, Brazil buộc phải tìm hướng xuất khẩu khác, kéo theo việc hạ giá bán để cạnh tranh. Tôi dự đoán sản lượng xuất khẩu của Brazil trong năm nay sẽ giảm xuống chỉ còn khoảng hơn 2 triệu tấn, thấp hơn mức 2,7 triệu tấn của năm trước.

Điều này cũng sẽ tạo ra một đợt điều chỉnh ngắn hạn về giá trên thị trường thế giới đặc biệt với dòng cà phê Arabica, loại cà phê mà Brazil chiếm sản lượng lớn nhất. Trong khi đó, cà phê Robusta của Việt Nam với lợi thế ổn định, giá cạnh tranh sẽ trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết.

Nếu Mỹ thực sự giảm hoặc đưa mức thuế nhập khẩu cà phê Việt Nam về 0%, đâu sẽ là cơ hội lớn nhất cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong việc mở rộng thị phần và nâng cao giá trị hạt cà phê Việt tại thị trường Mỹ?

Ông Nguyễn Tuấn Việt: Nếu kịch bản thuế nhập khẩu về 0% trở thành hiện thực, đây sẽ là "cơ hội vàng" cho cà phê Việt Nam. Với kinh nghiệm theo dõi thị trường hơn 20 năm, tôi đánh giá khả năng Mỹ đưa thuế về 0% là rất cao vì chính sách này vừa giúp họ đa dạng hóa nguồn cung, vừa tránh phụ thuộc vào Brazil.

Ngay sau khi chính sách được áp dụng, tôi dự đoán Việt Nam sẽ đón ba làn sóng đơn hàng: Thứ nhất , làn sóng nhập khẩu trực tiếp từ các nhà rang xay, nhà phân phối Mỹ.

Thứ hai, làn sóng thu mua từ các nhà buôn châu Âu, những người sẽ nhập hàng Việt để tái xuất sang Mỹ.

Thứ ba, sự dịch chuyển đầu tư của các doanh nghiệp Mỹ đang đặt cơ sở tại Brazil sang Việt Nam để tận dụng lợi thế thuế quan.

Nếu kịch bản thuế nhập khẩu về 0% trở thành hiện thực, đây sẽ là "cơ hội vàng" cho cà phê Việt Nam. Với kinh nghiệm theo dõi thị trường hơn 20 năm, tôi đánh giá khả năng Mỹ đưa thuế về 0% là rất cao vì chính sách này vừa giúp họ đa dạng hóa nguồn cung, vừa tránh phụ thuộc vào Brazil.

Tôi cho rằng hiềm khích thương mại giữa Mỹ và Brazil khó có thể được giải quyết trong ngắn hạn, ít nhất trong 2-3 năm tới. Điều đó đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ trở thành điểm đến thay thế chiến lược, thu hút lượng lớn khách hàng và dòng vốn đầu tư mới.

Cần liên kết với nước ngoài mở nhà máy chế biến

Theo ông, ngành cà phê Việt Nam hiện đã sẵn sàng đến đâu để tận dụng "cơ hội vàng" này, xét về chất lượng sản phẩm, tiêu chuẩn xuất khẩu và khả năng đáp ứng nguồn cung?

Ông Nguyễn Tuấn Việt: Cơ hội là rất lớn, nhưng vấn đề nằm ở sự sẵn sàng của chúng ta. Khi người mua Mỹ chuyển hướng sang Việt Nam, điều họ tìm kiếm không chỉ là sản lượng, mà còn là chất lượng và khẩu vị phù hợp.

Cần lưu ý rằng Việt Nam mạnh về Robusta, trong khi Mỹ và các nước Nam Mỹ chuộng Arabica. Nếu muốn chiếm lĩnh thị trường này, chúng ta phải đa dạng hóa sản phẩm, điều chỉnh hương vị và tiêu chuẩn chế biến để tiệm cận gu thưởng thức của người Mỹ.

Hiện nay, phần lớn cà phê Việt vẫn ở dạng nguyên liệu thô, chưa qua rang xay hoặc phối trộn theo khẩu vị bản địa. Trong khi đó, cà phê là một sản phẩm "cảm xúc" người tiêu dùng mua vì vị và trải nghiệm. Doanh nghiệp Việt cần hợp tác với các nhà rang xay quốc tế, đặc biệt từ Mỹ và châu Âu, để phát triển sản phẩm phù hợp khẩu vị từng thị trường.

Chỉ khi làm được điều đó, chúng ta mới giữ chân khách hàng lâu dài, thay vì chỉ hưởng lợi nhất thời từ biến động chính sách.

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt, ông có dự đoán gì về xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng cà phê liệu các nhà nhập khẩu Mỹ sẽ dịch chuyển từ Brazil sang Việt Nam ở quy mô nào, và trong thời gian bao lâu?

Ông Nguyễn Tuấn Việt: Tôi tin chắc rằng chuỗi cung ứng cà phê toàn cầu sẽ có sự dịch chuyển rõ rệt nếu Mỹ áp thuế với Brazil. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này không chỉ là đơn hàng ngắn hạn, mà là đầu tư dài hạn vào hạ tầng chế biến tại Việt Nam.

Hiện, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu nhân xanh (green bean), trong khi giá trị thực sự nằm ở khâu chế biến, rang xay và phối trộn nơi tạo nên "hương vị thị trường". Nếu doanh nghiệp Việt biết liên kết, liên doanh với đối tác nước ngoài để xây dựng nhà máy chế biến, chúng ta có thể nâng tầm chuỗi giá trị thay vì chỉ là nhà cung cấp nguyên liệu.

Tôi dự đoán, làn sóng đầu tư vào Việt Nam sẽ đến từ các tập đoàn cà phê lớn, bao gồm cả Mỹ và châu Âu, nhằm xây dựng cơ sở sản xuất và thương hiệu ngay tại Việt Nam. Nhờ vậy, kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam có thể tiếp tục tăng mạnh, vượt mốc 10 tỷ USD trong năm 2025, và tiến gần hơn tới việc dẫn đầu thế giới về xuất khẩu cà phê.

Từ góc nhìn của một chuyên gia xuất khẩu, ông có khuyến nghị cụ thể nào cho các doanh nghiệp Việt Nam để nhanh chóng nắm bắt chính sách thuế mới, gia tăng đơn hàng sang thị trường Mỹ trong thời gian tới?

Ông Nguyễn Tuấn Việt: Điều quan trọng nhất là doanh nghiệp Việt phải hành động ngay, không chỉ đứng nhìn cơ hội trôi qua. Cần chủ động liên kết, hợp tác và đầu tư cùng các đối tác quốc tế đặc biệt là các nhà rang xay, thương hiệu cà phê toàn cầu để xây dựng hệ sinh thái sản xuất hoàn chỉnh tại Việt Nam.

Nếu chúng ta chỉ dừng ở khâu xuất khẩu nguyên liệu, giá trị gia tăng sẽ rất thấp. Nhưng nếu phát triển được sản phẩm cà phê chế biến cà phê bột, cà phê hòa tan, cà phê thương hiệu Việt chúng ta không chỉ tăng kim ngạch mà còn bước vào phân khúc thị trường cao cấp của Mỹ và châu Âu.

Đây là thời điểm Việt Nam có đủ sản lượng, uy tín và vị thế để bước lên nấc thang mới của ngành cà phê toàn cầu. Cơ hội chỉ thực sự thành công nếu doanh nghiệp hành động nhanh và đi cùng nhau.