Thực thi FTA chưa đồng đều giữa các địa phương

Theo ông Ngô Chung Khanh – Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), kết quả FTA Index năm đầu tiên cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa các tỉnh, thành trong việc tận dụng cơ hội từ FTA.

“Có những địa phương đạt kết quả rất tốt, thể hiện qua kim ngạch xuất khẩu và tăng trưởng mạnh ở các nhóm hàng chủ lực. Tuy nhiên, cũng có nơi chưa khai thác hiệu quả lợi thế từ FTA”, ông Khanh cho biết.

Cùng với đó, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ở từng địa phương cũng không đồng đều: có tỉnh ban hành nhiều giải pháp thúc đẩy hội nhập, song cũng có nơi hoạt động còn mờ nhạt. Một vấn đề đáng chú ý là nhân lực phụ trách FTA tại địa phương còn rất mỏng, nhiều nơi chỉ có một cán bộ kiêm nhiệm, dẫn đến khó hỗ trợ doanh nghiệp khi triển khai các cam kết quốc tế.

Về phía doanh nghiệp, kết quả khảo sát FTA Index cho thấy đa phần doanh nghiệp Việt Nam chưa có bộ phận pháp lý chuyên trách hoặc nhân sự am hiểu về FTA. Hầu như không có doanh nghiệp nào kết nối với các đơn vị tư vấn chuyên sâu về FTA, khiến việc tiếp cận thông tin, nghiên cứu cam kết hay tận dụng ưu đãi thuế quan còn hạn chế.

Ông Ngô Chung Khanh cho biết thêm, các doanh nghiệp vẫn chủ yếu tập trung vào thị trường truyền thống, trong khi những thị trường tiềm năng có FTA như EU, Anh, Canada hay Mexico lại chưa được quan tâm đúng mức. “Thị phần xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này còn rất khiêm tốn, dù đây là những thị trường lớn, có khả năng tạo giá trị gia tăng cao”, ông nói.

Tổng thể, bức tranh từ FTA Index cho thấy Việt Nam đã đạt nhiều kết quả tích cực sau khi ký kết và thực thi các FTA, thể hiện qua tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu và mở rộng cơ hội thương mại. Tuy nhiên, dư địa để tận dụng hiệu quả hơn vẫn còn rất lớn, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và hiệp hội.

Hướng tới FTA Index 2025: Nâng chất và thu hẹp khoảng cách

Từ góc độ hiệp hội doanh nghiệp, TS. Nguyễn Văn Thân – Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) khẳng định: trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, FTA chính là công cụ quan trọng giúp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu và phát triển bền vững.

Theo ông, Bộ chỉ số FTA Index là sáng kiến có ý nghĩa khi kết hợp được cả dữ liệu từ cơ quan quản lý và doanh nghiệp, đồng thời đặt mục tiêu phát triển bền vững làm trọng tâm. “Các thị trường FTA như EU, Vương quốc Anh hay Canada đều rất tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức. Do đó, doanh nghiệp Việt cần chuyên nghiệp hơn, chủ động đáp ứng các tiêu chuẩn cao để tận dụng cơ hội lâu dài”, ông Thân nhấn mạnh.

Chủ tịch VINASME cũng đề xuất, các cơ quan quản lý và hiệp hội cần phối hợp xây dựng chương trình hỗ trợ cụ thể giúp doanh nghiệp tận dụng hiệu quả FTA, hướng tới xuất khẩu có chọn lọc và phát triển bền vững.

Để nâng cao hiệu quả tận dụng FTA, ông Ngô Chung Khanh cho biết, Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành và địa phương xây dựng bộ câu hỏi đánh giá FTA Index phiên bản mới, cập nhật sát thực hơn với tình hình doanh nghiệp. Song song, Bộ cũng sẽ hướng dẫn các địa phương cách thu thập dữ liệu, đánh giá và triển khai hiệu quả hơn.

“Hy vọng rằng ở Bộ chỉ số FTA Index năm 2025, mức điểm trung bình của các địa phương sẽ được nâng lên, sự chênh lệch thu hẹp và quan trọng nhất là tạo được làn sóng lạc quan từ phía doanh nghiệp”, ông Ngô Chung Khanh bày tỏ.

Với nền tảng từ năm đầu tiên và sự vào cuộc của các bên, Bộ chỉ số FTA Index được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ phản ánh khách quan, thúc đẩy hành động và hỗ trợ Việt Nam tận dụng tối đa cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế.