Gia nhập nhóm nông sản tỷ USD

Việt Nam hiện có hơn 202.000 ha dừa, sản lượng khoảng 2,28 triệu tấn/năm, đứng thứ 4 trong số các quốc gia xuất khẩu dừa tại châu Á - Thái Bình Dương và thứ 5 thế giới. Năm 2024, xuất khẩu dừa và sản phẩm từ dừa đạt gần 1,1 tỷ USD, trong đó dừa tươi chiếm hơn 390 triệu USD. Ngoài Trung Quốc, dừa Việt Nam đã hiện diện tại nhiều thị trường khó tính như Mỹ, EU, Canada và Hàn Quốc.

Số liệu mới nhất cho thấy, trong 7 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu dừa đạt hơn 306 triệu USD, tăng 40% so với cùng kỳ 2024. Đáng chú ý, Mỹ lần đầu vượt Trung Quốc để trở thành thị trường nhập khẩu dừa lớn nhất của Việt Nam, với giá trị khoảng 82 triệu USD – gấp đôi cùng kỳ và chiếm gần 27% tổng kim ngạch xuất khẩu. Riêng tháng 7, Mỹ nhập hơn 14 triệu USD dừa, tăng 2,3 lần so với cùng kỳ, nhờ nhu cầu mạnh từ các chuỗi bán lẻ và ngành đồ uống – nơi dừa tươi Việt Nam ngày càng được ưa chuộng.

Ngược lại, Trung Quốc – từng là khách hàng số một nhiều năm qua – chỉ tăng nhẹ lên gần 67 triệu USD trong 7 tháng, khiến thị phần giảm xuống còn khoảng 22%. Ngoài hai thị trường chủ lực, xuất khẩu dừa Việt Nam cũng tăng mạnh tại nhiều thị trường khác: Australia tăng hơn 77%, UAE gấp đôi, Tây Ban Nha hơn hai lần, Puerto Rico gần tám lần và đặc biệt Campuchia tăng đột biến tới 690 lần.

Hiện cả nước có hơn 600 doanh nghiệp sản xuất và chế biến dừa, được đánh giá có năng lực cạnh tranh ngày càng lớn trên thị trường quốc tế. Ông Cao Bá Đăng Khoa, Tổng thư ký Hiệp hội Dừa Việt Nam (VCA) cũng dự báo kim ngạch xuất khẩu dừa năm 2025 có thể đạt 1,1 – 1,15 tỷ USD, trong đó riêng dừa tươi nguyên trái sẽ vượt mốc 390 triệu USD của năm ngoái.

Thắng bằng chất lượng, không bằng giá

Nếu ở tầm vĩ mô, ngành dừa đang bứt tốc trên bản đồ xuất khẩu nông sản, thì ở góc độ doanh nghiệp, cuộc đua giữa các nhà xuất khẩu lại cho thấy một bước chuyển quan trọng: dừa Việt không chỉ thắng bằng sản lượng, mà bằng chất lượng và bản sắc vùng trồng.

Bà Nguyễn Thị Huế, trợ lý Tổng giám đốc Tập đoàn Vina T&T Group cho biết là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu số lượng dừa lớn sang thị trường Mỹ, thời điểm bắt đầu, ban lãnh đạo công ty đã xác định, nếu chỉ đi theo lối mòn cạnh tranh bằng giá rẻ, dừa Việt khó có thể tạo chỗ đứng lâu dài. Do đó, Vina T&T chọn hướng đi khác: đưa sản phẩm dừa xiêm xanh ngon nhất của Bến Tre sang Mỹ, lấy chất lượng và hương vị đặc trưng làm lợi thế cạnh tranh.

"Dừa Việt có vị ngọt thanh, nhẹ hơn so với dừa Thái Lan, vốn có vị ngọt gắt. Thách thức lớn nhất ban đầu mà chúng tôi gặp phải khi thâm nhập thị trường Mỹ là giúp người tiêu dùng làm quen với khẩu vị này. Giai đoạn đầu, chúng tôi đã phải mang cho, mang tặng sản phẩm dừa kèm theo hoá đơn siêu thị để người Mỹ dùng thử hương vị dừa Bến Tre", bà Huế kể lại.

Hiện dừa Việt đã chiếm khoảng một nửa thị phần dừa tươi tại Mỹ, ngang với dừa Thái Lan, giá bán trung bình khoảng 12 USD/thùng 9 trái. Để giữ chất lượng, sản phẩm được bảo quản lạnh theo chuẩn xuất khẩu, có thể duy trì độ tươi đến 90 ngày sau thu hoạch.

Về nguồn nguyên liệu, Vina T&T hiện liên kết với khoảng 500 hộ trồng dừa tại các vùng nguyên liệu thông qua hợp đồng bao tiêu, đảm bảo nguồn cung và ổn định chất lượng hàng xuất khẩu. Doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng thị trường một cách thận trọng, chỉ khi có thể duy trì chất lượng và bản sắc của trái cây Việt Nam.

Đề cập đến tác động của biến đổi khí hậu và hạn mặn, đại diện Vina T&T thừa nhận đây là thách thức lớn, đặc biệt với sản phẩm tươi. Biến đổi khí hậu ảnh hưởng trực tiếp đến độ ngọt và kích cỡ trái và doanh nghiệp chỉ có thể giảm thiểu bằng cách đồng hành cùng nông dân trong quá trình canh tác.

Ở góc độ sản xuất, Vina T&T cho rằng việc ứng phó hiệu quả cần sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và nông dân. Doanh nghiệp làm việc với cơ quan địa phương để đảm bảo tưới tiêu, kiểm soát nguồn nước và duy trì quy trình canh tác thống nhất, nhằm hạn chế rủi ro sản phẩm không đạt chuẩn.

Từ góc nhìn chính sách, bà Vũ Kim Hạnh, Giám đốc Trung tâm BSA, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam Chất lượng cao, nhận định rằng dù xu hướng tiêu dùng xanh đang lan tỏa, mức chi tiêu thực tế vẫn hạn chế do giá cao. Bà cho rằng các chính sách như Nghị quyết 57 và 68 đã mở đường cho hoạt động đổi mới sáng tạo và phát triển khu vực tư nhân, tạo nền tảng cho các chương trình xanh hiện nay.

Theo bà Hạnh, để hướng tới phát triển bền vững, cần sự gắn kết giữa “ba nhà”: nông dân, doanh nghiệp và nhà trường – cùng thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, coi đó là nền tảng cho quá trình xanh hóa sản xuất.