Nghị định 265/2025/NĐ‑CP vừa được Chính phủ ban hành, hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo về tài chính và đầu tư trong lĩnh vực này.

Đây được xem là một bước quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế phát triển khoa học – công nghệ tại Việt Nam, nhằm tạo ra cơ chế tài chính minh bạch, linh hoạt, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường liên kết giữa nhà nước, doanh nghiệp và viện nghiên cứu.

Một trong những điểm nổi bật của nghị định là việc phân loại chi ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thành hai nhóm rõ ràng: chi đầu tư phát triển và chi sự nghiệp.

Chi đầu tư phát triển bao gồm đầu tư hạ tầng KH‑CN&ĐMST theo ngành, lĩnh vực, cấp vốn điều lệ cho quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và địa phương, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp phát triển công nghệ trọng điểm và sản phẩm công nghệ số.

Trong khi đó, chi sự nghiệp được dùng để thực hiện nhiệm vụ KH‑CN&ĐMST, nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ, hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đồng thời duy trì hoạt động của các tổ chức KH‑CN công lập và trung tâm đổi mới sáng tạo.

Nghị định cũng quy định cơ chế dự toán, phân bổ, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí từ ngân sách nhà nước, dựa trên tổng dự toán các loại hình nhiệm vụ và yêu cầu minh bạch trong phân bổ nguồn lực.

Cơ chế linh hoạt và minh bạch hơn cũng là một yếu tố quan trọng. Nghị định đưa ra nguyên tắc khoán chi và cho phép các tổ chức nghiên cứu có quyền tự chủ lớn hơn trong việc quản lý và sử dụng kinh phí, gỡ bỏ những rào cản hành chính tồn tại lâu nay.

Cơ chế phân bổ kinh phí được gắn với đánh giá hiệu quả và trách nhiệm giải trình, cho phép điều chỉnh theo kết quả thực tế hoạt động. Các quỹ KH‑CN&ĐMST cũng được nâng quyền chủ động, có thể tiếp nhận nguồn vốn ngoài ngân sách, sử dụng kiểm toán độc lập và công khai minh bạch các khoản chi.

Một điểm quan trọng khác của nghị định là khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư và phát triển KH‑CN. Doanh nghiệp được khấu trừ thuế cho các khoản chi nghiên cứu, thành lập quỹ phát triển công nghệ và tham gia đặt hàng, phát triển sản phẩm công nghệ số có tính chiến lược.

Theo đại diện Vụ Kế hoạch-Tài chính (Bộ KH&CN), Nghị định 265 thể hiện rõ tinh thần của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, là chính sách về tài chính và đầu tư được quy định đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, đầu tư công, ngân sách nhà nước và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Mục tiêu đổi mới của Nghị định là cơ chế quản lý, phân bổ và kiểm soát ngân sách gắn với đánh giá hiệu quả đầu ra và trách nhiệm giải trình của người sử dụng ngân sách nhà nước, chứ không chỉ là tuân thủ quy trình đánh giá đầu vào như trước đây.

Theo đó, việc phân bổ kinh phí bổ sung theo đánh giá kết quả hoạt động của tổ chức khoa học và công nghệ công lập bảo đảm minh bạch, công khai và gắn với cơ chế kiểm tra, đánh giá của cơ quan có thẩm quyền và thực hiện theo quy định tại Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo về thông tin, thống kê, đánh giá, chuyển đổi số và các vấn đề chung.

Kết quả đánh giá hoạt động của tổ chức khoa học và công nghệ công lập sẽ được Bộ KH&CN cập nhật hàng năm và công khai trên Hệ thống thông tin quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Với quy định này Nhà nước không chỉ là “nhà tài trợ” mà trở thành “nhà kiến tạo thị trường tri thức”, nơi mỗi đồng vốn công được dùng để kích hoạt và dẫn dắt nhiều đồng vốn tư nhân.

Theo các chuyên gia, nghị định được kỳ vọng sẽ mở rộng quyền chủ động của doanh nghiệp và nhà khoa học, thiết lập cơ chế tài chính hiện đại, minh bạch, đồng thời tạo điều kiện để sản phẩm công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế – xã hội.