Rầm rộ mở pháp nhân

Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 của Chính phủ về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam đã chính thức mở cánh cửa để doanh nghiệp và nhà đầu tư trong nước tiếp cận loại hình tài sản này một cách hợp pháp. Ngay sau khi nghị quyết được ban hành, hàng loạt tên tuổi lớn nhanh chóng nhập cuộc, với động thái đầu tiên là thành lập các pháp nhân riêng cho mảng tài sản mã hoá.

Tính đến nay, đã có 9 doanh nghiệp lập pháp nhân để chuẩn bị tham gia đường đua xin cấp phép sàn giao dịch tài sản mã hoá. Trong khi đó, theo quy định của Bộ Tài chính, số lượng doanh nghiệp được lựa chọn thí điểm chỉ giới hạn ở 5 đơn vị.

Một loạt pháp nhân mới như Công ty Cổ phần Kinh doanh Tiền mã hóa và Tài sản mã hóa Vimexchange, Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Techcom (TCEX), Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa VIX (VIXEX), Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản số DNEX, Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa HD, Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Việt Nam Thịnh Vượng (CAEX) hay Công ty Cổ phần Sàn giao dịch Tài sản mã hóa Lộc Phát Việt Nam (LPEX)… đã lần lượt xuất hiện, thể hiện bước chuẩn bị bài bản cho cuộc đua giành suất thí điểm kéo dài 5 năm.

Điểm đáng chú ý là thành phần cổ đông của các pháp nhân này trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Không chỉ có ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư hay doanh nghiệp công nghệ, mà còn có sự góp mặt của các tập đoàn vàng bạc, dược phẩm, sản xuất… Một số đơn vị còn ghi nhận sự hiện diện của các cổ đông nước ngoài, phản ánh sức hút ngày càng lớn của thị trường tài sản số. Sự đa dạng này cho thấy, không chỉ giới tài chính mà cả các doanh nghiệp ngoài ngành cũng đang nuôi tham vọng chiếm lĩnh “miếng bánh” mới mẻ này.

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance, ông Nguyễn Đình Thắng, Chủ tịch Liên minh Tài sản số Việt Nam, nhận định: “Số lượng ứng cử viên có thể chưa dừng lại ở con số 9. Đến năm 2026, khi bước vào giai đoạn đánh giá chính thức, con số này có thể vượt 10, tỷ lệ cạnh tranh gần như ở mức 1:1”. Theo ông, Bộ Tài chính có thể sẽ xem xét mở rộng số lượng đơn vị được cấp phép nếu đáp ứng các tiêu chí cần thiết, nhưng đi kèm với đó là những điều kiện phụ như năng lực đội ngũ lãnh đạo, chuyên gia kỹ thuật, và các cam kết cụ thể của doanh nghiệp trong quá trình vận hành. “Việc lựa chọn không chỉ dựa trên quy mô vốn, mà còn ở năng lực quản trị rủi ro, bảo mật, và khả năng tuân thủ khung pháp lý,” ông Thắng nhấn mạnh.

Hệ sinh thái quanh “cuộc chơi” tài sản số

Trước câu hỏi “những doanh nghiệp không được chọn sẽ làm gì?”, ông Thắng cho rằng cuộc đua giấy phép chỉ là một phần nhỏ trong bức tranh toàn cảnh của thị trường tài sản số. “Tương lai của lĩnh vực này không chỉ nằm ở việc có sàn giao dịch, mà là sự hình thành một hệ sinh thái tài sản số hoàn chỉnh,” ông phân tích.

Theo đó, hệ sinh thái này bao gồm nhiều nhóm doanh nghiệp cùng tham gia và hỗ trợ hoạt động của sàn: từ đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ, hệ thống bảo mật, vận hành nền tảng cloud, phân tích dữ liệu thị trường, dự báo rủi ro, cho đến các công ty tư vấn, định giá tài sản và pháp lý,... Mỗi mắt xích đóng một vai trò quan trọng để bảo đảm rằng tài sản được mã hóa và niêm yết lên sàn phải trải qua quy trình thẩm định nghiêm ngặt, tránh tình trạng “thích đưa bao nhiêu token lên sàn thì đưa”, gây rủi ro cho nhà đầu tư.

“Những doanh nghiệp chưa được cấp phép sàn hoàn toàn có thể trở thành đơn vị hỗ trợ vận hành hệ sinh thái - cung cấp giải pháp công nghệ, tư vấn, định giá hoặc an ninh mạng cho các sàn được chọn. Khi thị trường trưởng thành và quy mô được mở rộng, họ sẽ là những mảnh ghép không thể thiếu,” ông Thắng nói.

Theo ông, việc giới hạn 5 đơn vị trong giai đoạn thí điểm là cần thiết. Đây là thời gian để cơ quan quản lý đánh giá rủi ro, hoàn thiện hành lang pháp lý và quy chuẩn kỹ thuật, trước khi mở rộng phạm vi cấp phép. “Nếu ngay từ đầu mở quá rộng, rất khó kiểm soát, nhất là khi công nghệ còn mới và khung pháp lý chưa hoàn chỉnh,” ông nói.

Ông ví von: “Cũng như thị trường chứng khoán, không thể chỉ có một vài công ty như SSI, VNDIRECT hay MBS. Càng về sau, khi khung pháp lý rõ ràng hơn, công nghệ kiểm định an toàn hơn, sẽ có thêm nhiều sàn được cấp phép. Cuối cùng, thị trường và khách hàng sẽ là yếu tố quyết định ai tồn tại”.

Ông cũng lưu ý, trên thế giới hiện có hàng trăm sàn giao dịch tài sản số, nhưng chỉ khoảng 10 sàn lớn giữ vai trò dẫn dắt toàn cầu, trong khi những sàn nhỏ vẫn hoạt động ở từng quốc gia hoặc khu vực nhất định. Điều này phản ánh quy luật sàng lọc tự nhiên của thị trường - nơi doanh nghiệp có công nghệ, bảo mật và dịch vụ tốt hơn sẽ được người dùng lựa chọn.

Việc các doanh nghiệp “chạy đua” xin giấy phép trong giai đoạn thử nghiệm đầu tiên, theo ông Thắng, là điều dễ hiểu. Bởi trở thành một trong 5 đơn vị đầu tiên được cấp phép đồng nghĩa với việc họ nắm giữ vị thế tiên phong, được thị trường nhận diện sớm, tạo lợi thế về thương hiệu, khách hàng và công nghệ. Tuy nhiên, đi đầu cũng đồng nghĩa với chịu rủi ro lớn hơn, từ khung pháp lý còn mới mẻ, hạ tầng công nghệ đang hoàn thiện, cho đến phản ứng của thị trường và mức độ cạnh tranh quốc tế.

“Đó là hai mặt của vấn đề. Các nhà đầu tư tham gia cuộc chơi này phải tự lựa chọn. Nếu dám đi đầu, giữ được vị thế tiên phong, họ sẽ thành công. Nhưng nếu yếu thế hoặc chậm thích ứng, việc bị bỏ lại phía sau là điều tất yếu,” ông Thắng chia sẻ.

Trước diễn biến rầm rộ lập pháp nhân để chờ cầm giấy phép, một số ý kiến lo ngại về tình trạng “sốt ảo” – khi doanh nghiệp lập sàn chỉ để giữ chỗ hoặc sang nhượng giấy phép, thay vì vận hành thật sự. Tuy nhiên, ông Thắng cho rằng kịch bản này khó xảy ra. “Nếu là một trong 5 sàn được chọn thí điểm, thì với tỷ lệ chọi 1:1, ứng cử viên đó đã trải qua quá trình sàng lọc và chấm điểm kỹ càng bởi cơ quan quản lý,” ông nói.

Ông đề xuất cơ chế ràng buộc cụ thể: “Chỉ cần đưa ra quy định yêu cầu sàn phải chính thức vận hành trong vòng 1–2 tháng sau khi được cấp phép, nếu không sẽ bị thu hồi giấy phép. Khi đó, lo ngại ‘giữ chỗ’ gần như được loại bỏ”.

Cuộc đua thành lập pháp nhân và xin giấy phép sàn tài sản số chỉ là bước khởi đầu của một hành trình dài. Khi khung pháp lý, công nghệ và nhân sự được định hình, thị trường này sẽ chứng kiến cuộc đua thứ hai - nơi các sàn, doanh nghiệp công nghệ và nhà đầu tư cùng tham gia xây dựng hệ sinh thái giao dịch minh bạch, an toàn.

Sandbox không phải là “vòng chung kết”, mà là “vòng loại” để tìm ra những đơn vị xứng đáng, đủ năng lực vận hành và đủ tầm hội nhập quốc tế. Sau giai đoạn thí điểm, nếu chính sách “mở có kiểm soát” được thực thi hiệu quả, Việt Nam có thể chứng kiến sự bùng nổ của các nền tảng tài sản số, góp phần vào quá trình số hóa thị trường tài chính và thúc đẩy vị thế của trung tâm tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số.