Áp lực kinh doanh khi chi phí tăng lên, lợi nhuận co lại

Năm 2025 đánh dấu thời điểm nền kinh tế bước vào chu kỳ siết chặt mới, và những tác động này kéo dài sang 2026, tạo nên cảm giác “nghẹt thở” cho nhiều doanh nghiệp khi khoảng cách giữa doanh thu và chi phí ngày càng mở rộng.

Trong khi sức mua gần như đi ngang, chi phí vận hành lại leo thang mạnh. Giá thuê mặt bằng ở các đô thị lớn tăng 10–15% mỗi năm, chi phí nhân sự tăng 12–20% do dịch chuyển lao động, còn chi phí quảng cáo – vốn là công cụ sống còn trong thời đại số – đã tăng 30–60% chỉ trong hai năm, nhưng hiệu quả mang lại không tương xứng.

Cùng lúc, gánh nặng thuế và mức độ kiểm soát pháp lý chặt chẽ hơn khiến biên lợi nhuận vốn mỏng nay càng mong manh. Nhiều mô hình kinh doanh tưởng như thành công lại bộc lộ sự yếu kém trong vận hành.

Một cửa hàng F&B doanh thu 700–900 triệu đồng mỗi tháng nhưng lợi nhuận ròng chỉ còn 3–5%, mức không đủ để tái đầu tư.

Trên thị trường lao động, AI xuất hiện rộng rãi làm thay đổi cấu trúc việc làm: các vị trí văn phòng phổ thông bị thay thế dần, thu nhập nhân viên không cải thiện trong khi áp lực KPI tăng cao, khiến chi phí và hiệu suất lao động trở nên khó dự đoán.

Tổng hợp các yếu tố này cho thấy năm 2026 sẽ là năm “tỉnh thức”, buộc doanh nghiệp phải nhìn lại mô hình vận hành, cắt giảm những phần kém hiệu quả và tìm kiếm hướng đi mới để tồn tại.

Cơ hội cho mô hình kinh doanh mới

Theo ông Nguyễn Tất Kiểm - CEO Taki Group, giữa bối cảnh chi phí tăng và biên lợi nhuận thu hẹp, mô hình Affiliate nổi lên như một giải pháp kinh doanh phù hợp với thời kỳ “mỏng vốn – mỏng margin”.

Affiliate (hay Affiliate Marketing - tiếp thị liên kết) được định nghĩa là đối tác quảng bá sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp khác để nhận hoa hồng.

Nếu trước đây Affiliate chỉ là lựa chọn mang tính thử nghiệm hoặc hoạt động bên lề, thì nay nó đã trở thành một phương thức bán hàng có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất trên thị trường Việt Nam.

Lực lượng người làm Affiliate không lương cứng, không ràng buộc thời gian, nhưng lại có khả năng mang đến doanh số vượt xa đội ngũ sales truyền thống. Đây chính là lý do khiến Affiliate dần trở thành “vũ khí chiến lược” của nhiều doanh nghiệp trong giai đoạn 2026–2030.

Điểm khác biệt lớn nhất của Affiliate so với mô hình truyền thống nằm ở cơ chế chi phí. Doanh nghiệp chỉ trả hoa hồng khi có đơn hàng phát sinh, nghĩa là rủi ro gần như bằng 0.

Trong thời kỳ quảng cáo đắt đỏ và tỷ lệ chuyển đổi không ổn định, mô hình “kết quả – trả tiền” này giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí marketing. Thay vì phải chi trước cho các chiến dịch lớn, họ có thể để cho hàng trăm, thậm chí hàng nghìn cộng tác viên chủ động bán hàng qua mạng xã hội, qua nội dung review, livestream hay giới thiệu trực tiếp. Điều này giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường mà không cần tăng ngân sách.

Không những vậy, Affiliate còn giúp doanh nghiệp giảm áp lực tuyển dụng và vận hành. Không cần lương cứng, không cần văn phòng, không cần quy trình giám sát và đào tạo phức tạp, doanh nghiệp vẫn có thể sở hữu một lực lượng bán hàng vô cùng đông đảo.

Nhờ vậy, mô hình này có khả năng mở rộng nhanh mà không làm chi phí đội lên theo cấp số nhân như mô hình truyền thống. Đây chính là điều khiến nhiều CEO nhìn nhận Affiliate là “xương sống doanh thu” của giai đoạn tới.

Sự thay đổi hành vi của người tiêu dùng cũng góp phần thúc đẩy Affiliate phát triển. Người mua ngày nay tin vào cá nhân, người thật việc thật, hơn là quảng cáo từ thương hiệu. Họ sẵn sàng mua một sản phẩm sau khi nghe review từ người quen, KOL, KOC, hoặc một người có ảnh hưởng nhỏ trên mạng xã hội, điều mà các kênh quảng cáo truyền thống khó đáp ứng.

Khi hành vi tiêu dùng nghiêng về yếu tố niềm tin cá nhân, Affiliate trở thành mô hình phù hợp nhất để doanh nghiệp tiếp cận khách hàng theo cách tự nhiên và thuyết phục hơn.

Theo ông Kiểm, đối thủ trong ngành cũng là một yếu tố tạo áp lực chuyển đổi. Khi một doanh nghiệp triển khai hệ thống Affiliate hiệu quả, họ có thể nhanh chóng sở hữu 500–1.000 người bán hàng mà không cần mở rộng bộ máy.

Điều này khiến doanh thu tăng nhanh, thị trường được bao phủ rộng, còn các doanh nghiệp chậm chuyển đổi lại bị hút mất thị phần chỉ trong vài tháng. Cuộc đua thị trường từ đây không còn là cuộc đua về sản phẩm hay công nghệ, mà trở thành cuộc đua sở hữu đội ngũ phân phối.

'Cuộc chơi' không dành cho tất cả

Tuy nhiên, theo ông Dương Duy Long - Founder Byscom Academy, rất nhiều người bước vào lĩnh vực này với tâm lý sai lầm: xem Affiliate như một “cách kiếm tiền dễ”, chỉ cần đăng vài video là có thu nhập. Đây chính là lý do khiến phần lớn người mới nhanh chóng thất vọng và bỏ cuộc. Bởi Affiliate, về bản chất, không phải phép màu, mà là một mô hình kinh doanh đúng nghĩa, yêu cầu đầu tư, kỷ luật và tư duy hệ thống.

Không ít người cho rằng Affiliate “không cần vốn”, từ đó suy nghĩ rằng cũng không cần bỏ công sức, không cần kỹ năng hay chiến lược. Thực tế, mô hình này chỉ khác ở chỗ người làm không phải ôm hàng, không cần lo vận chuyển, không chịu rủi ro tồn kho hay tổn thất như buôn sỉ – bán lẻ.

Nhưng việc không cần vốn nhập hàng không đồng nghĩa với việc không phải đầu tư. Ngược lại, phần quan trọng nhất của Affiliate lại nằm ở những khoản đầu tư vô hình: thời gian tìm sản phẩm phù hợp, công sức sản xuất nội dung, xây dựng kênh, nghiên cứu dữ liệu thị trường và duy trì hệ thống vận hành.

Theo ông Long, nếu chỉ mong mức thu nhập nhỏ vài triệu mỗi tháng, người làm chỉ cần đều đặn sản xuất nội dung chất lượng và làm đúng quy trình. Nhưng để đạt mức 10–20 triệu, người làm cần vận hành đồng thời nhiều kênh khác nhau, có thể lên đến hàng nghìn video mỗi tháng, lựa chọn sản phẩm tốt, tối ưu nội dung mỗi ngày và giữ nhịp sản xuất không ngừng. Đó là quá trình đòi hỏi sự kiên trì, năng lực tổ chức và tính kỷ luật cao.

Ở mức thu nhập 50–100 triệu, Affiliate không còn là công việc cá nhân mà trở thành một mô hình kinh doanh thu nhỏ. Người làm buộc phải xây một nhóm 2–5 người, vận hành theo quy trình chuẩn, phân tích dữ liệu liên tục, bắt trend đúng thời điểm và tạo ra lượng nội dung lớn có hệ thống. Để duy trì mức thu nhập cao, cần năng lực vận hành gần giống một studio sản xuất nội dung chuyên nghiệp.

Ông Long cho rằng, Affiliate – dù dễ tiếp cận, chi phí thấp và rủi ro rất thấp so với các ngành kinh doanh khác – vẫn đòi hỏi sự đầu tư bài bản. Thời gian, tư duy dài hạn, sự kỷ luật và tinh thần học hỏi liên tục chính là “vốn” mà người làm Affiliate phải bỏ ra.

Theo các chuyên gia, bước sang năm 2026, Affiliate là một trong những yêu cầu bắt buộc với các doanh nghiệp muốn sống sót và tăng trưởng. Mô hình này giúp giảm rủi ro, giảm chi phí, tăng tốc độ mở rộng và đặc biệt quan trọng: bảo toàn lợi nhuận.