Năm 2020 được đánh giá là năm đầy khó khăn, thách thức cho thị trường tài chính, tiền tệ thế giới cũng như trong nước khi đại dịch Covid-19 bùng phát và lan rộng.Tuy nhiên, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, của Bộ Tài chính và sự chủ động đưa ra các giải pháp của Kho bạc Nhà nước, thị trường trái phiếu chính phủ vẫn là kênh dẫn vốn an toàn cho ngân sách nhà nước; đồng thời giúp tái cơ cấu ngân sách và nợ công hiệu quả.

Khối lượng huy động gấp 1,5 lần so với cùng kỳ

Bà Nguyễn Thị Ngọc Hiếu - Phó Cục trưởng Cục Quản lý ngân quỹ  Kho bạc Nhà nước (KBNN) cho biết, dịch Covid-19 đã tác động mạnh đến thu, chi và cân đối ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2020. Với việc thực thi các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, người dân bị tác động trực tiếp của dịch bệnh thông qua thực hiện giãn, hoãn thuế, tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn cho doanh nghiệp hoạt động và đẩy mạnh chi an sinh xã hội, Chính phủ một mặt thực hiện hiệu quả mục tiêu kép trong phòng chống và kiểm soát dịch bệnh, một mặt thúc đẩy đầu tư công để tạo đà cho tăng trưởng kinh tế, dẫn đến nhu cầu vốn cho cân đối NSNN tăng cao.

Trong khi đó, thị trường tài chính và tiền tệ trong và ngoài nước có nhiều biến động mạnh, đặc biệt trong nửa đầu năm cũng có những tác động trực tiếp tới công tác phát hành trái phiếu chính phủ (TPCP) của KBNN. Tại một số thời điểm trong quý I/2020, thanh khoản kém, các nhà đầu tư lo lắng về mức độ nghiêm trọng và lo sợ khả năng kiểm soát dịch bệnh trong dài hạn nên không dám đầu tư các loại trái phiếu dài hạn. Do đó, tại nhiều thời điểm, KBNN không thể huy động được hoặc chỉ phát hành được một lượng nhỏ TPCP. Bình quân mỗi tháng trong quý I/2020, KBNN chỉ huy động được 10.000 tỷ đồng, đặc biệt trong tháng 4/2020, khi toàn quốc bị phong tỏa do dịch Covid-19, KBNN chỉ huy động được hơn 3.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, nhờ sự chỉ đạo quyết liệt và các chính sách điều hành kinh tế vĩ mô cùng cam kết của Chính phủ, chính sách tiền tệ hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước kiểm soát mặt bằng lãi suất, hỗ trợ các doạnh nghiệp phục hồi kinh doanh là các yếu tố hỗ trợ tích cực tới thanh khoản thị trường. Việc tăng trưởng tín dụng chậm và khối lượng lớn TPCP đáo hạn của năm 2020 tạo nguồn tái đầu tư quay lại thị trường, công tác huy động vốn thông qua phát hành TPCP tính đến cuối tháng 11/2020 được đánh giá đạt kết quả tốt, luôn đáp ứng đầy đủ, kịp thời nhu cầu chi trả nợ gốc và nhu cầu vốn cho đầu tư phát triển của NSNN.

Bên cạnh đó, các cơ chế, chính sách, quy trình nghiệp vụ về công tác phát hành, thanh toán gốc, lãi TPCP đã liên tục được hoàn thiện, hướng tới các thông lệ tốt trên thế giới, nhằm nâng cao tính công khai, minh bạch. Do đó, từ đầu năm đến nay, TPCP được phát hành định kỳ đều đặn hàng tuần và 100% theo phương thức đấu thầu cạnh tranh lãi suất trên thị trường thông qua hệ thống đấu thầu điện tử; thủ tục đấu thầu được đơn giản hóa, tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư trái phiếu.

Đến nay, khoảng 95% tổng khối lượng TPCP huy động có kỳ hạn từ 10 năm trở lên, trong đó trên 15% là TPCP có kỳ hạn 20 và 30 năm. “Đây là một kết quả tốt nhất từ trước tới nay, chứng tỏ sự tham gia tích cực của các nhà đầu tư dài hạn, niềm tin của các nhà đầu tư vào các chính sách điều hành kinh tế vĩ mô ổn định, lâu dài của Chính phủ” - bà Hiếu nhấn mạnh. Đồng thời, bà Hiếu cho biết, kỳ hạn TPCP phát hành bình quân tính đến 15/11/2020 đạt 13,78 năm, tăng 0,34 năm so với mức cả năm 2019 (13,44 năm).

Lãi suất phát hành TPCP năm 2020 giảm mạnh đối với tất cả các kỳ hạn. Đặc biệt, trong tháng 3 và tháng 9/2020, các mức lãi suất chạm đáy 10 năm trở lại đây. Hiện nay, lãi suất phát hành TPCP bình quân ở mức 2,91%/năm (giảm 1,7%/năm so với mức bình quân năm 2019 là 4,51%/năm).

Tham gia vào thị trường TPCP hiện nay có khối bảo hiểm chiếm đến 54%, còn lại là khối các ngân hàng thương mại và các công ty tài chính, quỹ đầu tư.

Với kết quả này, việc huy động vốn qua TPCP đã đóng góp tích cực cho hoạt động tái cơ cấu ngân sách và nợ công theo hướng xây dựng danh mục nợ an toàn, bền vững, giảm thiểu rủi ro, tiết kiệm chi phí vay cho NSNN theo đúng chủ trương của Đảng, Quốc hội và Chính phủ đề ra.

Tập trung phát hành trái phiếu chính phủ qua phương thức đấu thầu

Huy động vốn thông qua phát hành TPCP là kênh huy động vốn hiệu quả cho NSNN và cho đầu tư phát triển. Hơn nữa, kênh huy động này ngày càng được hiện đại hóa theo thông lệ quốc tế, công khai, minh bạch nên được nhiều nhà đầu tư tin tưởng, quan tâm và ủng hộ.

Bà Hiếu cho biết, trong tháng cuối cùng của năm 2020, KBNN tiếp tục tổ chức phát hành TPCP để huy động vốn đáp ứng nhu cầu cân đối NSNN, trong đó tập trung thực hiện phát hành trái phiếu theo phương thức đấu thầu qua Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội để đảm bảo minh bạch, công khai, đơn giản thủ tục phát hành.

Bên cạnh đó, KBNN sẽ tiếp tục phát hành TPCP kỳ hạn đa dạng từ 5 - 30 năm (bao gồm phát hành TPCP cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam). Việc phát hành này sẽ được thực hiện thường xuyên hàng tuần cho đến cuối tháng 12 để duy trì hoạt động của thị trường TPCP với chủ trương huy động vốn đảm bảo cân đối NSNN, đáp ứng đủ nhu cầu trả nợ gốc đến hạn, đảm bảo nguyên tắc bám sát tiến độ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản, chỉ huy động vốn cho đầu tư phát triển (không huy động bằng mọi giá). Ngoài ra, KBNN sẽ thực hiện hoán đổi TPCP theo nhu cầu của các nhà đầu tư.